7.2 Ukufyala Kwakwa Nacisungu

Ifyalembwa palwa kwimitwa no kufyalwa kwakwa Kristu tafyasuminisha amano yakuti wene mu butuntulu eko aali intanshi. Abo abaikata isambilisho lya bufi ilya 'Lesa patatu' babutukila ku kusondwelela ukuti pa nshita imo kwali abantu batatu ku mulu, kabili elyo umo pali bene alifuminepo na mu musango umo apilibukiile mu kanya mwi fumo lyakwa Maria, ukusha fye babili ku mulu. Ifwe twamona mu Malembo ukuti ukubako konse - ukubikapo na kulya ukwakwa Lesa - kuli kubako mu mubili, mu butuntulu. Eico ifwe twashala no kusondwelela ukufuma mu citetekelo ca 'kubako intanshi' ukuti Kristu aishile panshi ukufuma ku mulu mu musango umo mu butuntulu no kwingila mwi fumo lyakwa Maria. Ifi fyonse ifyakobenkana ifya masambilisho ya mipepele fili fye kunse ya kusambilisha kwa Malembo. Ifyalembwa palwa ntendekelo yakwa Kristu tafipeela mulandu nangu umo nakalya uwa kutontonkanya ukuti wene afumine mu butuntulu ku mulu no kwingila muli Maria. Ukubulwa kwa cishininkisho pali ici cili e cikalamba ca 'kulufya ukusuntikana' mu kusambilisha kwa bena lesa patatu.

Malaika Gabriele aamoneke kuli Maria ne mbila yakuti ''iwe ukeemita mwi fumo lyobe, no kufyala umwana umwaume, kabili ukeeta ishina lyakwe Yesu. Wene akaba umukalamba, no kwiitwa Umwana wa Wapulamo...Elyo Maria alandile kuli malaika, Bushe ici cikaba shani, pakumona ine nshaishiba umwaume? (ekutiila umwanakashi aali ni nacisungu). Na malaika ayaswike no kulanda kuli wene, Umupashi wa Mushilo ukeesa pali iwe, na maka ya Wapulamo yakafimba iwe: eico kabili icintu cilya ica mushilo ico icikafyalwa muli iwe cikeetwa Umwana wakwa Lesa'' (Luka 1:31-35).

Imiku ibili cene cakonkomeshiwa ukuti Yesu aali no kuba Umwana wakwa Lesa pa kufyalwa kwakwe; mu kushininkisha Umwana wakwa Lesa taaliko intanshi ya kufyalwa kwakwe. Kabili, insoselo sha kuntanshi shilekabila ukumonwa - pamo nga ''wene akaba umukalamba''. Yesu nga eko aali kale mu butuntulu lintu malaika asosele amashiwi yalya kuli Maria, wene ninshi kale aali umukalamba. Yesu aali ''ubufyashi'' bwakwa Dabidi (Ukusokolola 22:16), iciGreek 'genos' calondolola Yesu 'ukupangwa ukufuma' kuli Dabidi.

THE CONCEPTION OF JESUS

UKWIMITWA KWAKWA YESU

Ukupitila mu Mupashi wa Mushilo (umupu/amaka yakwa Lesa) ukuboomba pali wene, Maria aali na maka ya kwimita Yesu ukwabula ukukumana no mwaume. Eco Yosefu taali wishi wa cine wakwa Yesu. Cene cifwile ukwilukwa ukuti Umupashi wa Mushilo te muntu (mona Isambililo 2); Yesu aali Mwana wakwa Lesa, te wa Mupashi wa Mushilo. Ukupitila muli Lesa ukuboomfya Umupashi Wakwe pali Maria, ''eico kabili icintu cilya ica mushilo'' ico icafyelwe kuli wene ''caleitwa Umwana wakwa Lesa'' (Luka 1:35). Ukuboomfya ishiwi lya ''eico'' kwalondolola ukuti ukwabula Umupashi wa Mushilo ukuboomba pe fumo lyakwa Maria, Umwana wakwa Lesa, nga taishile bako.

Ukuti Yesu 'aimitwe' mwi fumo lyakwa Maria (Luka 1:31) cili kabili cishininkisho cakuti wene tekuti abeko mu butuntulu intanshi ya nshita iyi. Ifwe nga 'twaimita' itontonkanyo, lyene litendeka mukati keesu. Ifyo fine Yesu aimitwe mukati ke fumo lyakwa Maria - wene aatendeke mulya nga akanya, pamo fye ngo muntunse umbi. Yohane 3:16, ivesi lya Baibele ilyaishibikwa ukucilamo, lyalemba ukuti Yesu aali e ''Mwana uwafyalwa eka'' uwakwa Lesa. Imintapendwa ya bantu abo abapituluka mwi vesi ili bafilwa ukutontokanya pali ico lyene lilondolola. Yesu nga ''alifyelwe'', wene 'atendeke' (ishiwi ilyapalana ku ''kufyalwa'') lintu wene aimitwe mwi fumo lyakwa Maria. Yesu nga afyelwe kuli Lesa nga Wishi, ici cili cishininkisho cakuti Wishi mukulu ukucila wene - Lesa takweete intendekelo (Amalumbo 90:2) kabili eico Yesu tekuti abe e Lesa Umwine (Isambililo 8 lyatanununa pa cishinka ici).

Cene ca cishinka icakuti Yesu ''alifyelwe'' kuli Lesa ukucila ukupangwa, ngefyo Adamu aacitilwe intanshi. Ici calondolola ukupalamana kwa kwampana kwakwa Lesa na Yesu - ''Lesa muli Kristu, aalewikisha isonde ku Mwine'' (2 Abena Korinti 5:19). Kristu ukufyalwa kuli Lesa, ukucila ukupangwa fye ukufuma ku lukungu, kabili cayafwilisha ukulondolola amano yakwe aya cifyalilwa ukulola mu nshila shakwa Wishi Lesa.

Esaya 49:5,6 ali no busesemo pali Kristu ngo lubuuto lwe sonde, buntu wene aafikilishe (Yohane 8:12). Wene alondololwa ngo kutontonkanya pali ''Yehoba uyo uwapangile ine ukufuma mwi fumo ku kuba umubomfi wakwe''. Eico Kristu ''aapangilwe'' kuli Lesa mwi fumo lyakwa Maria, ukupitila mu maka ya Mupashi wa Mushilo Wakwe. Ifumo lyakwa Maria mu cishinka lyali e cifulo ca ntulo ituntulu yakwa Kristu.

Ifwe twamona mwi Sambililo 7.1 ukuti Amalumbo 22 yasesema amatontonkanyo yakwa Kristu pa capindama. Wene aatontonkenye ukuti Lesa ''aabulile ine ukufuma mwi fumo...Ine napooselwe pali imwe ukufuma mwi fumo: imwe muli Lesa wandi ukufuma mwi fumo lyakwa mayo'' (Amalumbo 22:9,10). Mu nshita ya kufwa kwakwe, Kristu aaloleshe kunuma ku ntulo shakwe - mwi fumo lyakwa Maria nyina, ukupangwa ku maka yakwa Lesa. Ukulondolola fye kwakwa Maria mu Mbila nsuma nga ''nyina'' wakwa Kristu ukwine kweka kwaonaula amano yakuti wene eko aali intanshi ya kufyalwa kwakwe kuli Maria.

Maria aali muntunse fye, alikweete na bafyashi abantunse. Ici cashininkishiwa ne cishinka cakuti wene alikweete umufyala, uyo uwafyele Yohane kabatisha, umuntu fye (Luka 1:36). Amano ya Romani Katolika ayakuti Maria taali fye wa cifyalilwa ca buntunse yapilibula ukuti Kristu tekuti abe ''umwana wa muntu'' kabili ''umwana wakwa Lesa'' pamo. Aya ilingi e mashina yakwe ukupula monse mu Cipingo Cipya. Wene aali ''umwana wa muntu'' pamulandu wa kukwata nyina wa buntunse mu kupwililika, kabili ''umwana wakwa Lesa'' pamulandu wa kubomba kwakwa Lesa pali Maria ukupitila mu Mupashi wa Mushilo (Luka 1:35), ukupilibula ukuti Lesa aali e Wishi. Ukupekanya uku ukwayemba kulefulunganishiwa ngacakuti Maria taali mwanakashi fye.

''Bushe ninani engaleeta icintu ca busaka ukufuma mu ca busaali? Takuli nangu umo nakalya...Bushe umuntu cinshi, ukuti wene alinge ukuba uwa busaka? kabili wene uyo uwafyalwa ku mwanakashi, ukuti wene alinge ukuba umulungami?...bushe kuti aba shani uwa busaka uyo uwafyalwa ku mwanakashi?'' (Yobo 14:4; 15:14; 25:4). Ici cafumyapo amano yonse ayakwimita ukwasanguluka ukuba icingacitwa, ukwakwa Maria nangu Yesu.

Maria pakuba ''uwafyalwa ku mwanakashi'', ukukwata abafyashi abantunse fye, afwile alikweete umusango wesu uwa buntunse, uwa busaali, uyo wene apeele na kuli Yesu, uyo ''uwapangilwe ku mwanakashi'' (Abena Galatia 4:4). Insoselo yakwe iya ''kupangwa'' ukupitila mu mulimo wakwa Maria ili cishininkisho cimbi icakuti wene tekuti abeko mu butuntulu ukwabula ukufyalwa kwakwe kuli Maria. Baibele wa Diaglott alondolola Abena Galatia 4:4: ''Pa kuba uwapangwa ukufuma ku mwanakashi''.

Ifyalembwa fya Cipingo Cipya ilingi fisonta ku buntunse bwakwa Maria. Kristu aali no kukalipila wene pa miku itatu pa kubulwa kwa kwishiba kwa bumupashi (Luka 2:49; Yohane 2:4); wene afililwe ukwiluka fyonse ifyakulanda kwakwe (Luka 2:50). Ici mu kupwililika eco ifwe tuli no kwenekela ku mwanakashi uyo uwali wacifyalilwa ca butunse, uwakweete umwana uyo uwali umwana wakwa Lesa, eico kabili uwakwishiba kwa bumupashi ukucila wene, nangu wene, pamo, ayakeene icifyalilwa ca buntunse. Yosefu aishiibe Maria panuma ya kufyalwa kwakwa Kristu (Mateo 1:25), kabili takuli umulandu wa kutontonkanya ukuti bene tabaakwete ukwampana kwa cupo ukwayana ukufuma pa nshita ilya ukuya kuntanshi.

Eico ukulumbula kwakwa ''nyina na bamunyina'' bakwa Kristu muli Mateo 12:46,47 kwali no kulondolola ukuti Maria alikweete abana bambi panuma yakwa Yesu. Yesu aali fye e ''beli lyakwe''. Eico ukusambilisha kwa baKatolika ukuti Maria aikele nacisungu elyo kabili aninine ukuya ku mulu icine cine takukweete ukusuminisha kwa Baibele nakalya. Pamo nge cibumbwa ca buntunse ica cifyalilwa ca kufwa, Maria aali no kukota no kufwa; ukulunda pali ici ifwe tubelenga muli Yohane 3:13, ''umuntu nangu umo tanina ukuya ku mulu''. Icishinka cakuti Yesu alikweete icifyalilwa ca buntunse (mona Aba Hebere 2:14-18; Abena Roma 8:3) cipilibula ukuti nyina afwile ukukwata cene pamo, pakumona ukuti Wishi taakweete cene.