Cakulundapo 4: Bushe Umupashi wa Mushilo muntu?

Isambililo 2.1 na 2.2 nafipeela ubunte ubwingi ukuti umupashi wakwa Lesa usontelela ku maka Yakwe, uyo u ulangisha ''amano'' Yakwe mu musango ukalamba nganshi. Pa mulandu wakuti umusango umupashi wakwa Lesa ubombelamo e kulangisha kwapwililila kwa musango ne mibele yakwa Lesa, abantu bamo bapatikisho kusosa ukuti umupashi wakwa Lesa muntu uyo u uli Lesa pamo. Ukuteekanya ukubelenga libili ifiputulwa fya mashiwi yali panuma kuli no kulanga ukuti umupashi wakwa Lesa e mano na maka Yakwe; ngacakuti ici efyo cili, lyene takuli umusango wakuti amano nangu amaka kuti yaba muntu. Amalaiti maka ayashimoneka ayengabomba ifintu ifingi ku muntu u uletungulula yene, nomba tekuti yabe muntu. Ukutemwa ciputulwa ca musango wa muntu, nomba tekuti kube muntu. Umupashi wakwa Lesa ukumbinkanya ukutemwa Kwakwe, nge ciputulwa ca musango Wakwe, kabili usonta ku maka Yakwe, nomba tekuti wene usonte ku muntu u uli uwalekana ukufuma kuli Wene.

Nangu cili cakupapa kabili cili pa mbilibili icilubo ici (ica mupashi ukuba umuntu), lelo cene catetekelwa ku bengi 'abena Kristu', pa kumono kuti bene batetekela mwi sambilisho lya 'Lesa patatu'. Ili sambilisho lifunda na maka ukuti kuli balesa batatu abo mu musango umo bali cimo cine pamo - Lesa Wishi, Umupashi wa Mushilo na Yesu. Abantu bamo bene batungo kuti Lesa tali muntu, nomba kabili bene balanda ukuti Umupashi wa Mushilo muntu; pano e pali ukuitaalika. Ici pamo, kuti cacita Umupashi wa Mushilo e wishi wakwa Yesu.

Kuli umulandu usuma uwa kutetekela ukuti 'Lesa patatu' ali intanshi mano ya basenshi ayaishile mu bwina Kristu - eico ishiwi ili talisangwa muli Baibele. Panuma ya kupokelela aya mano yakuti Lesa patatu, abena Kristu lyene balapatikishiwa ukufika ku kusondwelela kwa cimfulumfulu nganshi kwakuti mu musango umo amaka/umupashi wakwa Lesa muntu, u uli Lesa pamo, nangu cingaba tali Lesa. Ilyo lyonse basanga ukubulwa mano kwabo, inshila imo iyaishibikwa nganshi iyakupusukilamo aba bantu ya kutunga ukuti Lesa Wene ca nkaama, kabili ifwe tufwile ukusuminisha ifi fintu mu citetekelo ukwabula ukulondolola kwa mano.

Ici casonta ku kusuula ifyalembwa mu Cipingo Cipya ifyasontelela ku ca nkaama cakwa Lesa ukusokololwa ukupitila mu cebo no mulimo wakwa Kristu:-

''Ine tekuti ntemwe, mwe bamunyina, ukuti imwe mube abashaishiba ica nkaama ici'' (Abena Roma 11:25).

''Ukubila kwakwa Yesu...ukusokolola kwa ca nkaama'' (Abena Roma 16:25).

''Ine nalanga (ukulondolola) kuli imwe ica nkaama...'' (1 Abena Korinti 15:51).

''Pa kulenga ukwishibikwa kuli ifwe ica nkaama ca kutemwa kwakwe'' (Abena Efese 1:9; 3:3).

Ukushimika kwakwa Paulo kwali ''kulenga ukwishibikwa kwa ca nkaama ca Mbila nsuma'' (Abena Efese 6:19; Abena Kolose 4:3).

''Ica nkaama...nomba calengwa ukumoneka ku baashila bakwe''. (Abena Kolose 1:26,27).

Ifishinka fyonse ifi - kabili cene cakuti - nomba apo takuli ca nkaama icasuntikana ku masambilisho ya cine, cene cili fye ku muntu u uli mu mfifi nanomba ewingatunga ukuti eko cili. Kabili umuntu wa musango uyu bushe ta sakamana ukuti ishina lya ''Babiloni'' muli Baibele, umusango wa mipepele ya bufi iyalondololwa mu Ukusokolola, ni ''Ica nkaama'' (Ukusokolola 17:5)? Ubwafya ubuli pa mbilibili bwakuti uyu musango utunga ukuti icitetekelo cauko ca nkaama; lelo abatetekela bacine bailuka ica nkaama ca ulya mwanakashi (Ukusokolola 17:7).

Ukutontonkanya kwa musango uyu ukwafulungana, icine cine, kuli no kwenekelwa ukufuma kuli abo ababika ukwiluka kwabo kwa pali Lesa pa fintu fyafye pamo nge fyakwishiba fya buntunse, nangu imicitile yabulo kulondololwa ya maka ya kunse ya bumupashi, ya mu mulu i ibomba mu mano yabo. Nga ifwe tuleenekelwa ukuba abanakila ku kusambilisha kwa Cebo cakwa Lesa, cene cakonka ukuti ifwe pamo tulefwaikwa ukubomfya amaka yakutontonkanya no kwiluka pa kusanga imbila ya ciko.

Takuli kabila wa Mbila nsuma, uwalembwa muli Baibele, uwasosele ati, 'Ici ca nkaama icapwililika, tekuti imwe mutendeke ukwiluka cene', Lelo, ifwe tubelenga bene ukupapata ku bantu ukupitila mu kutontonkanya no kusondwelela kwa mano ukufumya mu Malembo.

Mu kushimika kwakwe kwa musango wa fishinka fya Mbila nsuma ifyo ifwe tulelandapo muli aya Masambililo, Paulo ''alepelulushanya na bene ukufuma mu Malembo, ukulondolola no kulangilila, ukuti Kristu ali no kucula, no kubuuka kabili'' (Imilimo 17:2,3). Pano epali umusango watambalala, uwamano uwakupelulula Baibele mu kulungika; na mashiwi ya ntanshi yatiila, ''Paulo, ngo musango wakwe...alepelulula...''. Eico, uyu, ewali umusango wakwe lyonse (mona pamo Imilimo 18:19). Mu kutwalilila mu musango umo wine, mu nshita ya kubila kukalamba pa Korinti, Paulo ''alepelulula'' mwi sunagoge pe sabata lyonse, no kupapata abaYuda...(lelo) ilyo bene bakeene abene...'' (Imilimo 18:4-6). Abo abapilibwike bapitile mu nshila ya kupapatwa na Paulo ukwa kupelulula ukwashintilila pali Baibele; apa ta kwali 'icimonwa cakwa Yesu mu muputule wandi wakusendamamo', 'ukumfwa uko ukushingalondololwa kwaishile pali ine', 'ine nakumenye fye Shikulu icungulo cimo'.

Lolesha, kabili, ukuti ifyalembwa fyaputwamo filelomba ukubomfya amano no kusala, pa kusontelela ukuti bene ''bakeene abene''. Mu musango umo wine pa Antioke, Paulo na Barnabasi ''pa kusosa (icebo) kuli bene, bapapatiile bene...'' (Imilimo 13:43). Apakwiminina pabo apakonkelepo ni pa Ikoniamu, apo bene ''basosele nganshi, icakuti ibumba likalamba...lyalitetekele'' (Imilimo 14:1).

Lintu wene aiminine ku kupingulwa pa mweo wakwe inshita inono panuma, umusango umo wine wakubomfya amano ukwa lulumbi watwalilile ukukoselesha isubilo lya cishinka lyakwa Paulo ilya fyakuntanshi: ''Wene alepelulula ulwa bulungami, ukuteko mutima no bupingushi ubukeesa'' mu musango uwalondoloka icakuti na ulya wine nkosa-mutwe, kapingula wakwe wa bupondamishi ''alitutwime'' (Imilimo 24:25).

Pa mulandu wakuti ukupilibuka kwesu kulingile ukwiminina mu nshila ya musango uyu iya kupelulula, ifwe tulingile ukuba na maka ya kulondolola kwa mano kwa fyalembwa fya muli Baibele ifye subilo ne sambilisho lyesu:-

''Mube abaiteyanya lyonse ku kupeela ubwasuko ku muntu onse uwaipusha imwe umulandu we subilo lintu lili muli imwe'' (1 Petro 3:15).

Ukulandila mwi shiwi lya bulanda pali ifyo fintu umuntu umwine aishiba ta cilelondolola umulandu we subilo lya Mbila nsuma. Ukutwalilila ukushintilila pa 'bunte bwa muntu umwine' nge nshila ya kushimikilamo kwa bengi 'bakashimika ba mbila nsuma' abena Kristu, kulelangilila bwino ukubulwa kwa ''bwasuko bwa mano'' palwe ''subilo'' lyabo. Abena Kristu ba musango uyu balifwaya amashiwi ya kusosa pakati kabo ayakulenga bene 'ukwakana ifyo Shikulu acita mu mweo wandi' na fimbipo. Umusango uyu uwa kuishimika umuntu umwine wapusana nganshi na mashiwi yakwa Paulo, 'Ifwe ta tuibila fwe bene, lelo ni Kristu'' (2 Abena Korinti 4:5) - ifi fyafuma ku muntu uwali 'ne senge umwine na Kristu' ukucila abengi.

Umusango wa mano, uwawamina Baibele uwakupilibuka kwesu ulingile ukulange nshila kuli ifwe iyakuba ne senge likalamba na Lesa inshiku shesu shonse ishashalako. Ifyakumwenako fyesu, pamo nga lyonse, ni balya Abena Kristu ba ntanshi abo abalebomfya ''ukupelulula'' pa kusanga ubwasuko bonse ku bwafya bwabo bonse bwa kutungulula imilimo (Imilimo 6:2). Amakalata ya mu Cipingo Cipya nayo yenekela ukupokelela kwa kubomfya amano ya Baibele kuli ba kabelenga ba yako. Eco ''pa kupelulula kwa'' musango Bashimapepo Bakalamba bali mwi Funde lyakwa Mose, ifwe kuti twailuka ifishinka pa mulimo wakwa Kristu (Aba Hebere 5:3). Panuma ya kusosa pa kutemwa kwakwa Lesa ukwacilamo muli Kristu, Paulo alepapata ukuti cene e ''kubomba kwa mano (mu ciGreek 'logikos' - ekutiila ica mano) kwenu'' ukuipeela ifwe kuli Wene umupwilapo mu kunakila (Abena Roma 12:1). Ishiwi 'logikos' lyafuma kuli 'logos' mu ciGreek, ishiwi ilingi ilipilibulwa ''icebo'' no kulosha ku Cebo cakwa Lesa. Eico ifwe ukubomba kwesu ukwa ''mano'' mu musango wa Baibele ni uko ukufuma mu Cebo cakwa Lesa.

Mu kumona fyonse ifi, cene cilingile ukuba apabuuta ukuti tacili ca mano ukutunga ukuti umupashi wakwa Lesa muntu u uli te Lesa lelo kabili ni Lesa - kabili no kucingilila cene pa kulanda ukuti icintu ici conse ca nkaama, no kuti ukubomfya amano pali ici ta cilefwaikwa, ici kwena ta cilesuminishiwa mu musango wa Baibele. Nga ifwe tatulesanga kusondwelela kwa mano ukufuma mu Malembo, ninshi ukusambilila Baibele konse takuli cintu, kabili no kubako kwa Baibele ta kulefwaikwa, untu engacitwa fye nge fyakwangasha ifisuma nangu icintu cimo icalembwa cakusansamusha. Ifi fyonse efyo wene amoneka pa mashelufu ya mabuku ya bena Kristu ayengi.

Kwena, ku nsambu yabo, bamo abo abatetekela ukuti Umupashi wakwa Lesa muntu baleesha ukupeela ifishinka fya muli Baibele. Ama vesi yasoswapo ni ayo ayasosa palwa mupashi wakwa Lesa mu nsoselo sha buntu, pamo ngefi nga ''kasansamusha'' muli Yohane 14-16, nangu ukulosha ku mupashi ukuba ''uwabulanda''.

Ifwe tulelangilila mwi Sambililo 4.3 ukuti ''umupashi'' wa muntu kuti wakalipa (Imilimo 17:16), ukusakamikwa (Ukutendeka 41:8) nangu ukusansamuka (Luka 10:21). ''Umupashi wakwe'', ekutiila umwine onse, amano na mapange yakwe, ifyo ifilenga imicitile yakwe, eico ifi filesoselwa kwati muntu umbi uwalekana, lelo, icine cine, tacili ifi mucituntulu. Umupashi wakwa Lesa, pamo, kuti wasoselwa mu musango umo wine.

Cene cifwile kabili ukwilukwa ukuti Baibele ilingi abomfya insoselo ya kucita bu muntu lintu alelanda pa fintu ifishimoneka, pamo ngefi, amano yaloshiwa ku mwanakashi mu Amapinda 9:1. Ici cili kulangilila kuli ifwe ifyo umuntu u ukwete amano ali no kuba mu micitile; 'amano' tekuti yabeko kano mu mutwe wa muntu, eico uyu musango wa kucita bu muntu wabomfiwa. Ukulanda pali ifi, mona Cakulundapo 5, ''Umusango wa kucita bu Muntu''.