2.3 Ifya bupe Fya Mupashi Wa Mushilo

Pa nshita shalekanalekana mu kubomba Kwakwe na bantu, Lesa alapeela ku bantu ukubomfya amaka Yakwe (''Umupashi wa Mushilo''). Lelo, ici ta catala aciba mu musango wa cibomfye bomfye, ukupeela bene amaka ya kucita ico bene balefwaya; lyonse ukubomfya kwa uyu Umupashi wa Mushilo kuba kwa mulimo uwashininkishiwa. Ilyo wene wapwililike, ica bupe ca Umupashi wa Mushilo calipokolwelwe. Ifwe tufwile ukwibukisha ukuti umupashi wakwa Lesa ubomba mu nshila intu itwala kuntanshi ukufwaya kuntu kuli mu mano Yakwe. Ukufwaya Kwakwe ilingi kusuminisha ukucula kwa nshita inono mu myeo ya bantu mu kuletapo ukufwaya Kwakwe kwa nshita itali (mona Isambililo 6.1), eico cene cili kusubilwa ukuti Umupashi wa Mushilo Wakwe ta wingabomfiwa ku kucefya ubucushi bwa bantunse mu mweo uno. Ukwafwilisha konse uko wene ufikilisha ku kaba kwa kufwaya Kwakwe ukwacilamo ukwa kulanga amano yakwa Lesa kuli ifwe.

Ici capusana nganshi ku mibele ya bena Kristu balumbuka ukulosha ku Mupashi wa Mushilo mu bushiku buno; icilangililo cipeelwa kwati ukutetekela muli Kristu bunonshi pa mulandu wa fisuma fya ku mubili, pamo nga ifi, ukuposhiwa ku bulwele, kuntu Umupashi wa Mushilo uletunganishiwa ukupeela. Ici kuti calondolola umulandu mu fyalo fyaonaika ku bulwi nga Uganda kuli ukwisa kwa bantu abengi abo abaleitunga ukukwata ifya bupe bwa kuposha ifya mupashi elyo, ukulingana ne ficitika, ukuitunga uku ilingi fyendela pamo ne nshita sha kukabila kukalamba ukwa buntunse. Ici cine calenga ukuitunga kwa shino nshita ukukwata umupashi ukuba mu kutunganya; ngacakuti umuntu umo alefwaya ukukwata ubwishibilo bwa kupula mu bwafya bwa nshita ino ubwa buntunse, cene cili icayanguka ukuitunga ukusanga icintu cimo icilepwisha ubu bwafya.

Abengi 'abena Kristu' ilelo baitunga ukukwata ifya bupe fya mupashi ifyacisungusho, nomba ilyo bene baipushiwa pa kushininkisha umulimo wa fiko cinshi, kuli ukutwishika nganshi. Lesa lyonse apeela umupashi Wakwe ku kufikilisha imilimo yashininkishiwa, iyalondoloka. Pa mulandu wa ici, abo kale abakwete icine cine ifya bupe fya mupashi balishibe bwino bwino ico cintu bene bali no kubomfyako fyene, kabili eico bene ta bafikilishe mulimo lubali fye mu kubomfya kwabo kwa fiko. Ici capusana no kufilwa ukwingi no kuposha kwa lubali uko abengi bacita abo abaitunga ukukwata ifya bupe fya mupashi fya kuposha amalwele lelo.

Ifilangililo ifi ifyalakonkapo fyonse filanga imilandu mu kushininkisha kabili imilimo iya lengele ukupeela kwa fya bupe fya mupashi. Mu milandu yonse iyi ta muli cintu ca kuitemenwa ku kukwata ifya bupe ifi, nangu abo abakwete ifi fya bupe ukuba na maka abene ku kubomfya fye fyene nga fintu bene bamwene ukulinga. Pa mulandu wakuti ifwe tulelanda palwa mupashi wakwa Lesa, ta cingasuminishiwa ukutontonkanya ukuti abantu kuti batungulula ukubomfya kwa uko, pa kumona ukuti wene wapeelwe kuli bene ku kubomba mu kushikimika imifwaile yakwa Lesa, ukucila iyo iya bantu abo abakwete ukubomfyako wene pa nshita inono (pashanya Esaya 40:13).

- Mu nshita shakubalilapo mu milandu ya kale ya Bena Israele, bene balipeelwe ifunde lya kupanga itenti ilya yemba (''ica kwikalamo'' umo mwali no kusungilwa icakufutumwinapo ne fintu fimbi fya mushilo; amafunde ayatantikwa yalipeelwe palwa kupanga ifintu fyonse ifyo fyalefwaikwa pa kupepa Lesa. Pa kufikilisha ici, Lesa apeele umupashi Wakwe ku bantu bamo. Bene bali, ''abaisulamo umupashi wa mano, ukuti bene bapange ifyakufwala fyakwa Aarone...'' na fimbipo (Ukufuma 28:3).

- Umo pali aba bantu, Besaleele, ali uwaisulamo umupashi wakwa Lesa, mu mano, na mu kwiluka, na mu kwishiba, na mu musango onse wa kubomba, ku...kubomba muli golde na... mu kuputula kwa mabwe...mu musango onse wa kubomba'' (Ukufuma 31:3-5).

- Impendwa 11:14-17 yalemba ifyo umupashi/ amaka yamo ifyapeelwe kuli Mose fyapokelwe ukufuma kuli wene no kupeelwa ku bakalamba bakwa Israele, pa mulandu wa kupeela bene amaka ku kupingula imilandu ya bantu bwino bwino pakuti kube ukutubilisha kuli Mose. Pantanshi fye ya mfwa yakwa Mose, ica bupe ca mupashi caliseshiwe ukufuma kuli wene ukuya kuli Yoshua pakuti wene, pamo, engatungulula abantu bakwa Lesa bwino bwino (Amalango 34:9).

- Ukufuma pa nshita abantu bakwa Israele baingile mu calo cabo ukufika pa mfumu yabo ya ntanshi (Sauli) bene baletekwa na bantu abaleitwa abapingushi. Mu nshita iyi ilingi bene balecushiwa ku balwani, nomba ibuku lya Abapingushi lyalemba ifyo umupashi wakwa Lesa waleisa pali bamo aba mu bapingushi ku kupokolola Israele mu kusungusha ukufuma ku bakucandilila babo - Otiniele (Abapingushi 3: 10), Gideone (Abapingushi 6:34) na Yefuta (Abapingushi 11:29) fyalangilila bwino.

- Umupingushi umbi, Samusoni, alipeelwe umupashi pakuti epaye inkalamo (Abapingushi 14:5,6); ukwipaya abaume 30 (Abapingushi 14: 19) no kuputaula intambo shintu wene akakilweko (Abapingushi 15:14). Uyu ''Umupashi wa Mushilo'' eico ta wakwetwe na Samusoni ukutwalilila - wene waishile pali wene ku kufikilisha ifintu fyashininkishiwa na panuma walipokolwelwe.

- Ilyo Lesa alekwata imbila ya bantu Bakwe iyaibela, umupashi waleputa mu muntu umo ku kusosa icebo cakwa Lesa mu cine. Ilyo imbila yapwile, icabupe ca mupashi wa kusosa ukufuma kuli Lesa calepokololwa, na mashiwi ya ulya muntu lyene yali yakwe umwine ulya muntu kabili, ukucila ayo ayakwa Lesa.

''Umupashi wakwa Lesa waishile pali Sekaria...no kusosa kuli bene (abantu), Efyo Lesa asosa, Bushe cinshi imwe mwapulila mu mafunde yakwa Yehoba...?'' (2 Imilandu 24: 20).

Mona 2 Imilandu 15:1,2 na Luka 4:18,19 pa filangililo fimbi.

Ukufuma pali ici cene cilingile ukushininkishiwa ukuti ukupokelela kwa kubomfya umupashi wakwa Lesa pa mulimo umo ta kwali

- Cikatilo ce pusukilo

- Cintu cimo catwalilile mu mweo onse wa muntu

- Maka yabulo kwishibikwa mukati kabo

- Cintu canonkelwe ku muntu ukupitila mu 'kusansamuka kwakwe'.

Cene cili no kusoswa ukuti kuli ukufulungana kwa kutontonkanya palwa fya bupe fya Mupashi wa Mushilo. Abantu baitunga ''ukupokelela Umupashi wa Mushilo'' na mu Mayanda ya Mbila nsuma ayengi kashimika apeela amaka ya 'kupokelela ifya bupe fya mupashi' kuli abo abaletontonkanya 'ukupokelela Yesu'. Lelo kufwile ukupatikisha ilipusho, Bushe fya bupe nshi? Cene ta cingaba cakutontonkanyapo ukuti abantu ta beshiba bwino bwino fya bupe nshi fintu bene bakwata. Samusoni alipeelwe ca bupe ca mupashi ku kwipaye nkalamo (Abapingushi 14:5,6); lintu wene alungatene ne nama yalebuluma wene aishibe bwino bwino ico umupashi wapeelelwe kuli wene. Ta kwali kutwishika mu mano yakwe. Ici cene caiminina mu kupusana sana kuli abo buno bushiku abaitunga ukupokelela Umupashi wa Mushilo, lelo ta babomba umulimo washininkishiwa nangu umo; nangu ukwishiba ica bupe nangu ifya bupe fintu bene balingile ukukwata.

Icine cine ta kuli mwakulosha mumbi lelo kuli fye ukusondwelela kwa mulandu ukuti abo bantu bakwata fye inkuntu-mutima ya bwishibilo bwasuntikana no Bwina Kristu, no kufutatuka ukwisapo mu mibele yabo ya bwikashi kwaleta kuli bene ukumfwa kwa bupya ubwaibela mukati kabo abene. Pa kuba abaibukila ici, bene balifyambata amashiwi ya muli Baibele ayali pa fya bupe fya Mupashi wa Mushilo, no kusondwelela umulandu ati, 'Ici kwena e cintu ine ndeumfwa!' na Pasta wabo uwasamwa auma bene pa mutwe panono no kulanda ati, 'Walungika iwe! Lesa alumbaniwe!' no kubomfye misango iyi nge 'cishininkisho' ilintu wene ale esha ukushininkisha kuli bambi ukupokelela Umupashi wa Mushilo. Icishinte ca mulandu wa kuluba uku cili mu kubulwa kwa kwiluka kwa Baibele kuntu abo bantu bakwete intanshi ta balakwata ico abene bamwene ati e 'kupilibuka'.

Lintu ifwe tulelwishanya no kubepwa kwa mifwaile yesu fwe bene (Yeremia 17:9), ifwe tufwile ukubika amakasa yesu pa cilibwe icakosa ca fishinka fya Baibele. Ta kuli cimbi icakukabila ukucila pa kusambilila fintu umupashi wakwa Lesa ubomba. Ifwe bonse twalitemwa ukutontonkanyo kuti amaka yakwa Lesa yalebomba na ifwe mu myeo yesu. Nomba bushe ni mu musango nshi kabili mulandu nshi Wene alebombele fyo? Bushe icine cine ifwe twalikwata ifya bupe fya mupashi ngefyo abantu bakwete mu fyalembwa muli Baibele? Ngacakuti ifwe tulefwaisha icine cine ukwishiba Lesa no kukwata isenge lya mweo na Wene, ifwe tuli no kwishiba ukupamfya kwa kwiluka ifintu ifi bwino bwino.

REASONS FOR THE GIFTS IN THE FIRST CENTURY

IMILANDU YALENGELE IFYA BUPE MU MYAKA YA MWANDA WA NTANSHI

Ukwibukisha amasambililo ya ntanshi ayo ifwe tusambilile kale pa mulandu wa fya bupe fya mupashi wakwa Lesa, nomba ifwe twaisa ku fyalembwa palwa fya bupe fya mupashi mu Cipingo Cipya ifyo ifya kwetwe mu lukuta lwa ntanshi (e kutiila, amabumba ya batetekela abaikele mu nkulo ya panuma ya nshita yakwa Yesu).

Ifunde lyakwa Yesu ilya kupelekesha lyali ku batumwa ukuya mwi sonde monse ukulashimike Mbila nsuma (Marko 16:15,16). Ici bene balicitile, no bukulu bwa mulandu bwali ni mfwa yakwa Kristu no kubuuka Kwakwe e fyali pa ntanshi mu mbila yabo. Lelo ibukisha ukuti ilya nshita ta kwali Cipingo Cipya ngefyo ifwe twaishiba cene. Ilyo bene baleiminina mu mansa na mu masunagoge ukusosa pa mulandu wa muntu uyu Yesu wa ku Nasareti, ilyashi lyabo lyaleumfwikwa kwati kwangala fye - kabasa wa mbao uwa fumine ku Israele uwali uwapwililila, uwa fwile elyo no kubuushiwa mu kufikilisha bwino ubusesemo bwa Cipingo ca Kale, kabili nomba alelomba bene ukuti babatishiwe no kukonka icakumwenako Cakwe.

Mu nshiku shilya, abantu bambi nabo bale esha ukupanga amabumba ya mipepele ya bufi. Kwalefwaikwa ukuba inshila imo ya kushininkisha ku bantu bonse ukuti imbila iyalebilwa na Abena Kristu yafumine kuli Lesa Umwine, ukucila ukuba masambilisho fye ya buntunse ya mpuka ya balondo ukufuma ku Israele wa ku kapinda ka ku kuso.

Mu nshiku shesu, ifwe tubutukila ku fyalembwa mu Cipingo Cipya palwa mulimo wakwa Yesu ne sambilisho Lyakwe pakuti ifwe tushininkishe ukuti imbila yesu yafuma kuli Lesa; lelo mu nshiku shilya, intanshi cene ta cilalembwa no kubapo, Lesa alisuminishe bakashimika ukubomfya kwa Mupashi Wakwe wa Mushilo pakuti kube ukushininkishe cine ca fintu bene balesosa. Uyu e mulandu walengele ukubomfya kwa fya bupe mu cinso ca bantu bonse; ukukanabapo kwa kulembwa kwa Cipingo Cipya nga kwalengele pamo ubwafya ku mabumba yapya ya baletetekela ukukula mu citetekelo cabo. Ubwafya ubwingi ubwaleisa mu kubomba kwabo pakati kabo nga tekuti bukwate inshila yaishibikwa ya kupwisha bwene; nga kwali fye inshila inono ya kutungulula kuli bene ku kukula mu citetekelo muli Kristu. Eico pa milandu iyi ifya bupe fya Mupashi wa Mushilo fyalilengelwe ukubapo ku kutungulula abatetekela ba ntanshi ukupitila mu mbila shaputwamo, fisuke ifyalembwa fya Cipingo Cipya fya mbila nsuma no kusambilisha kwakwa Yesu filembwe no kusabankana.

Pamo nga pe, iyi milandu ya kupeela kwa Mupashi wa Mushilo yalengele ukwishibikwa apabuuta:-

- ''Ilyo wene (Yesu) aninine pa mulu (ku mulu), wene...apeele ifya bupe (fya mupashi) ku bantu...ku kulungamika abashila, ku kubomba kwa (kushimika) kupyunga, ku kukusho mubili wakwa Kristu'', e kutiila abatetekela (Abena Efese 4:8,12).

- Eico Paulo alembele ku batetekela ba pa Roma ati, ''Ine ndefuluka ukumona imwe, ukuti ine mpeelepo pali imwe ca bupe ca mupashi, ku kuleka imwe mube abalimbwa'' (Abena Roma 1:11).

Pa mulandu wa kubomfya ifya bupe ku kushininkisha ukubila kwa Mbila nsuma, ifwe tubelenga ati:-

- ''Imbila nsuma yesu ta yaishile kuli imwe mu cebo fye, lelo mu maka pamo, na mu Mupashi wa Mushilo, na mu kushininkisha kwine kwine'' ukuptila mu fisungusho ifya citilwe (1 Tesalonika 1:5 pashanya 1 Abena Korinti 1:5,6).

Paulo alelanda ulwa ''ifyo fintu ifyo Kristu abombela muli ine, ku kulenga Abena fyalo ukunakila pa mulandu wa cebo ne milimo (ya fisungusho), ukupitila mu filangililo fya maka, ne fipesha mano, ku maka ya Mupashi wakwa Lesa'' (Abena Roma 15:18,19).

- Pa mulandu wa bakashimika wa Mbila nsuma, ifwe tubelenga ati, ''Na Lesa pamo alebeela bene ubunte, ku fishibilo ne fipesha mano pamo, na ku fisungusho fyalekanalekana...ifya bupe fya Mupashi wa Mushilo'' (Aba Hebere 2:4).

- Umulimo wa kubile Mbila nsuma mu calo ca Saiprasi (Cyprus) wa afwilishiwe ne fisungusho, icakuti ''umulashi (governor) wene ilyo amwene ifyo ifya citilwe, alitetekele, pa kusunguka pe sambilisho'' (Imilimo 13:12).

Eco ifisungusho fyatungulwile wene ku kucindika mu cishinka amasambilisho ayalesambilishiwa. Pa Ikoniamu pamo, ''Shikulu...apeele ubunte ku cebo ca kusenamina kwakwe, no kusuminisha ifishibilo ne fipesha mano ukucitwa'' (Imilimo 14:3).

Ifi fyonse fyapwishishiwa mu bwipi no kulandwapo pa kunakila kwa batumwa kwi funde lya kubila: ''Bene baile, no kubila konse konse, Shikulu alebomba na bene, no kushininkishe cebo ku fishibilo ifyalekonka'' (Marko 16:20).

SPECIFIC THINGS AT SPECIFIC TIMES

IFINTU IFYASHININKISHIWA PA NSHITA IYASHININKISHIWA

Eico ifya bupe ifi ifya mupashi fyapeelwe pa mulandu wa kubomba ifintu ifyashininkishiwa pa nshita iyashininkishiwa. Ici calanga icilubo ca kutunga ukuti ukukwata kwa kusungusha ukwa fya bupe cintu caisa mu kwikalilila mu mweo wa muntu. Abatumwa, ukubikapo Petrol, ''baisushiwemo Umupashi wa MUshilo'' pa mutebeto wa Pentekoste, bwangu bwangu panuma ya kunina kwakwa Yesu (Imilimo 2:4). Eico bene bali na maka ya kulandila mu ndimi isheni pa mulandu wa kutendeka ukubila kwa Mbila nsuma ya Bwina Kristu mu musango wa kupapa. Ilyo ababuteko baeseshe ukulesha bene, elyo ''Petro, pakuba uwaisula no Mupashi wa Mushilo'' ali na maka ya kwasuka bene mu kushininkisha (Imilimo 4:8). Pa kuleka bene ukufuma mu cifungo bene bali na maka ya fya bupe ku kulenga bene ukuya balebila - ''bene bonse baiswilemo Umupashi wa Mushilo, kabili bene basosele cebo cakwa Lesa no kushipa'' (Imilimo 4:31).

Kabelenga u ulolekesha ali no kumona ukuti cene ta calembwa ati ''Bene, pa kuba libeela abaisula no mupashi'', bacitile ifintu ifyo. Bene bali abaisushiwamo umupashi ku kubomba ifintu fimo, lelo bene bali no kwisushiwamo na kabili ku kubomba umulimo wa konkapo mu kupekanya kwakwa Lesa. Paulo na wene pamo ''aisushiwemo Umupashi wa Mushilo'' pa lubatisho lwakwe, lelo panuma ya myaka wene ali kabili no ''kwisushiwamo Umupashi wa Mushilo'' pakuti wene akande umuntu mubifi ku bupofu (Imilimo 9:17; 13:9).

Mu kusosa palwa fya bupe fya cisungusho, Paulo alembele ati abatetekela ba ntanshi balikwete fyene ''umwabeela umulingo wa ca bupe cakwa Kristu'' (Abena Efese 4:7). Ishiwi lya ciGreek ilya ''umulingo'' lipilibula ''iciputulwa ca nshita inono'' (mona mwi buku lya Strong's Concordance). Yesu eka e wakwete ifya bupe ukwabula umulingo, e kutiila ukuba no buntungwa bonse ku kubomfya fyene monse umo Wene afwaile (Yohane 3:34).

Nomba ifwe twalalondolola ifya bupe fya mupashi ifyo ifimoneka ukulumbulwa sana nge fyakwetwe mu myaka ya mwanda wa ntanshi.

THE FIRST CENTURY SPIRIT GIFTS

IFYA BUPE FYA MUPASHI MU MYAKA
YA MWANDA WA NTANSHI

PROPHECY

Ishiwi lya ciGreek ilya 'kasesema' lipilibula umuntu umo u ulanda icebo cakwa Lesa mu cishinka - e kutiila umuntu onse uwaputwamo ku kusosa ifyebo fya kwa Lesa, ico pa nshita shimo icalelenga ukulandila libeela ifintu ifikesacitika ku ntanshi (mona 2 Petro 1:19-21). Eco ''bakasesema'' - abo abali ne ca bupe ca kusesema -baishile ''ukufuma ku Yerusalemu ukwisa ku Antioke. Na umo uwa muli bene uwitwa Agaba aiminine, no kulangilila ku Mupashi ukuti kuli no kuba icipowe (insala) mwi sonde lyonse: ico caishile citika mu nshiku shakwa Klaudi Kaesare. Elyo abasambi, umuntu onse umwabeela amaka yakwe, bapangile ukutuma ifyakwafwilisha ku ba bwananyina'' (Imilimo 11:27-29). Uyu musango uwashininkishiwa nganshi uwa busesemo, uyo uwaishilefikilishiwa bwino mu myaka inono fye, ta uli pakati ka abo abaitunga ukukwata ica bupe ca busesemo pali nomba; icine cine, aba lukuta lwa ntanshi balicetekele ukuti ici ica bupe icine cine calikwetwe pakati kabo, icakuti bene bapeele inshita yabo ne ndalama ku kwafwilisha ukupwisha ubwafya ubo bwasesemwe. Ifilangililo finono fye ifya musango wa cintu ici ifingasangwa mu nshiku shino mu fileitwa ifilonganino 'fyaisulamo umupashi'.

HEALING

UKUNDAPA

Pa kumona ukuti abatumwa balebila ilyashi lisuma (Imbila nsuma) lya Bufumu bwakwa Lesa ubwalungama ubuleisa pa calo, cene cali icalinga ukuti bene bali no kushininkishe mbila yabo mu kucite fisungusho ifyo fyaletele ukusonda kwa ilya nshita fintu ikaba, lintu ''amenso ya mpofu ya kesuka, na matwi yakwa nkoma-matwi yaka komonwa. Elyo umuntu uwalemana amolu akacilauka...'' (Esaya 35:5,6). Na fimbi pa misango ya Bufumu bwakwa Lesa, mona Isambililo 5. Ilyo Ubufumu bwakwa Lesa bukapampamikwa pa calo, ifilayo fya musango uyu ta fyakafikilishiwe lubali iyo, nangu ukubapo ukutwishika pa Bufumu nga epo buli nangu iyo. Eico ukushininkisha kwakwa Lesa ukwacisungusho ukwa mbila ya Bufumu bulya, kwali mu musango utuntulu uwakupwililisha uwabulo kutwishika; pa mulandu uyu ukundapa ukwingi ukwakusungusha ukwacitilwe na batetekela ba ntanshi kwali mu cinso ca cintubwingi.

Icilangililo icisuma cilesangwa mu kundapa kwakwa Petro pali kalombalomba walemana amolu uyo uwalebikwa cila lucelo pa mwinshi we Tempele. Imilimo 3:2 ilelumbula ukuti bene balebika wene palya ubushiku no bushiku - eco wene ali uwaishibikwa nganshi. Pa kundapwa kuli Petro ku kubomfya kwa ca bupe ca mupashi, ''wene pa kuciluka aliminine, no kwenda, no kwingila pamo na bene mwi Tempele, aleenda no kucilauka...Na bantu bonse balimwene wene aleenda no kutasha Lesa: kabili bene balishibe ukuti ni ulya uwaleikala ku kulomba ifya nkumbu pa mwinshi Wayemba we Tempele: kabili bene baiswilemo ukupapa no kusunguka pali ico caponene pali wene. Awe ilyo umuntu walemana amolu uwaundepwe aikete Petro...abantu bonse babutukile capamo kuli bene pa lukungu...balepapa apakalamba (Imilimo 3:7-11).

Petro ilyo line atendeke ilyashi lya palwalala pa kubuuka kwakwa Kristu ku bafwa. Pa kukwata icishinka cabulo kutwishika, icishingakaanwa ku ntanshi yabo, mu musango wa ulya kalombalomba waundepwe, kuti ifwe twacetekelo kuti bene bapokelele amashiwi yakwa Petro ukuba yakwa Lesa. Umwinshi we Tempele ''pa nshita ya kupepa'' (Imilimo 3:1) ufwile wakolongenepo abantu, kwati listolo likalamba pa Chibelushi ulucelo. Ni mu cifulo ca musango ngo yu emo Lesa asalile ukushininkisha ukubila kwa cebo Cakwe kuli ici cisungusho palwalala. Cimo cine mu Imilimo 5:12 ifwe tubelenga ati ''ku minwe ya batumwa ifishibilo ne fipesha mano ifingi fyacitilwe pakati ka bantu''. Ukuitunga kwa lelo ukucitwa na bakondapa ba bu 'Pentekoste' na ba musango ngo yu kushinguluka pa fintu ificitika mu filonganino mu kufisama ukucila mu misebo ya mishi, kabili ficitika mu mabumba ya 'batetekela' abafulungana no mupashi wa kwenekela 'icisungusho' ukucitika, ukucila ku cinso ca bantu bonse ba nkosa-mitima.

Lekeni cisoswe ukuti kalemba we buku ili alikwata ubwishibilo ubwingi mu kulanshanya pa fintu ifi na baitunga pali nomba ukukwata umupashi, kabili no kumona ukubomba kwa kuitunga ukukwata umupashi. Lelo 'ubunte bwandi' ne mwine ubwa kumona 'ukundapa' ukwingi ukwabulo kushininkisha, elyo no kupola lubali, ta cingakabilwa no kulondolole fingi; umuntu onse uwa mukati ka filonganino ifi uwa cishinka ali no kusuminisha ukuti ifingi ifi filacitika. Pa nshita ishingi ine ndasosa ku fibusa fyandi fya bu Pentekoste ati, ''Ine nshili u ushatemwa ukutetekelo kuti limbi imwe mwalikwata aya maka ayakalamba. Lelo Lesa lyonse alalanga bwino bwino uyo u ukwete amaka Yakwe na uyo u ushikwete; eico cene ta cili calubana kuli ine ukwipusha imwe ukulangilila kuli ine ichishinka ici - elyo lyene ine kuti nayalukila ku kupokelela icituntulu ce sambilisho lyenu, ilyo pali ino nshita ine ndefilwa ukuwikishanya na Malembo''. Ta kwatala akuba ''ukulanga kwa mupashi na maka'' bwino bwino kuli ine.

Ukupusana ku mibele yandi, abaYuda ba ilya nkulo ya myaka ya mwanda wa ntanshi bali na mano ya kukaana ukuti Abena Kristu balikwete ifya bupe fya mupashi wakwa Lesa ifyakusungusha. Lelo nabo bene balisumine, ''Uyu muntu acite fisungusho ifingi'' (Yohane 11:47) kabili, ''Ukuti icine cine icisungusho icalumbuka cacitwa...na cimoneka kuli bonse abekala mu Yerusalemu; kabili tekuti ifwe tukaane'' (Imilimo 4:16). Pamo pene abo abaumfwile abatumwa balelandila mu ndimi ''balisungwike'' (Imilimo 2:6). Ici nomba ta cicitika mu kusuminisha ku fyacisosesose fya baPentekoste. Icishinka cakuti abantu abasuminisha ba 'Pentekoste' ba nomba ilingi balakaana ukuti bene balacita ifisungusho, icine cine cili cituntulu mu kutaalikana uku. Ngacakuti icisungusho cimo caishibikwe mu Yerusalemu monse, bushe tekuti cene cibe ca mano ukusosa ati ngacakuti icisungusho ca cine cacitilwe mu Lubansa lwa Trafalgar mu musumba wa London nangu mu cibansa ca Nyaharuru mu musumba wa Nairobi, kuti lyene kwaba ukusuminisha mwi sonde lyonse ukuti ifya bupe fya mupashi wakwa Lesa ifyakusungusha fyalikwatwa na lelo? Nomba, ba Pentekoste benekela abantu bonse ukusenda 'ifishinka' ifi ifyalakonkapo nge milandu yabo mu kutetekela muli ifi:-

- Ukuposhiwa (ku nshita imbi) ku filonda fya mu mala; umusango wa kuposhiwa ulingile ukutendeka panuma ya kulongana kwa mapepo.

- Ifilundwa ifyalemana ukulaololoka.

- Ukumona nangu ukumfwa ukulawaminako, nangu ilingi filabwelela mu musango untu fyalimo kale.

- Ukusakamana ukufumishiwapo.

Ku filangililo ifi kuti kwalundwa ne cishinka cakuti ba motoka abasenda abalwele baletele abalwele ku kulongana kwa kundapwa ukwalecitwa na T.O. Osborn mu musumba wa Nairobi mu calo ca Kenya; banamutekenya, pakuba abasakamikwa nga kulolela nangu kubwekelamo, balikeele - bacitile bwino, pantu abalwele ta bapolele.

Lelo kuba ukulemba ifilembo ifingi ukwita kwa kupatikisha ukwisa ku kulongana kwa musango uyu: ''Iseni no kumona icisungusho!'' Ici cilenga amano ukwisamo ayakumone cisungusho nangu conse icipaleneko. Mu Cipingo Cipya ta muli nangu panono apalanga ukuti ukupekanya amano ukumone cisungusho kwalefwaikwa intanshi icisungusho ta cilacitika. Cene ca cishinka icakuti bamo pali balya abaundepwe mu myaka ya mwanda wa ntanshi ta bakwete citetekelo - umuntu umo ta ishibe Yesu ali ni nani (Yohane 5:13; 9:36).

Icipalene mu kufulunganya amano cilacitika ukupitila mu kubwekesha bwekeshapo amapepo ayo ayalenga ukulufya mano, ukulisha kwa ng'oma elyo ne nyimbo sha kubilikisha. Tekuti kube kutwishika ukuti ukwibukila kutuntulu ukwakwa Lesa - na fimbi fyonse - kulafumishiwapo kuli ifi. Kalemba wa ili ibuku kuti aibukisha ukusangwako ku kulongana ukwingi kwa musango uyu mu fifulo fyalekanalekana, na cila nshita ukulaumfwa umutwe ubukali pa mulandu wa kulwisha ukusunga ukwibukila kutuntulu kwa Baibele mu cinso ca kutunkwa ukulubila mu ciunda ca ng'oma no kutoota indupi. Ukuti ifi fyonse fimoneka ukuba e ntendekelo ya 'cisungusho' ca buPentekoste cili cishininkisho nganshi cakuti 'ukundapa' kufuma mu nkuntu-mutima na mu mano yapangwa fye, ukucila mu kubomba kwatambalala kwa mupashi Wakwa Lesa. Ku kupusanako, Petro ali na maka ya kubomfya ica bupe ca cine ca fisungusho ku kundapa abantu ngafintu bene balambalele mu misebo (Imilimo 5:15); ukubomfya kwakwa Paulo kwa fya bupe fya cisungusho kwashininkishiwe no mubomfi wa Buteko umwine u ushatetekele (Imilimo 13:12,13), na kabili na bengi abasenshi abaleikala mu musumba wa Listra (Imilimo 14:8-13). Ngafintu cene calefwaikwa ku mulimo uwine no musango wa fya bupe fya mupashi, ifi fintu fyalecitwa pa cintubwingi, kabili tekuti kube kutwishika mu kulondolola kumbi ukucila ukusuminisha ukuti apa epo amaka yakwa Lesa yalelangwa apabuuta ku babomfi Bakwe.

Cimo icafumine mu fisungusho fya kundapa fyakwa Kristu cali icapalana: ''Bene balisungwike (abo abalemona), no kulumbanya Lesa, baleti, Ifwe ta twatala atumonapo ica musango uyu'' (Marko 2:12).

TONGUES

INDIMI

Abatumwa, bamo pali abo bali balondo be sabi abaswangana, bapokelele umulimo ukalamba wa kuya konse konse mwi sonde, ukubile Mbila nsuma (Marko 16:15,16). Nalimo ukwasuka kwabo kwa ntanshi kwali kwakuti, ''Nomba ine nshaishiba indimi!'' Kuli bene ta wali mulandu wakuti, ''Ine nshali bwino pa sukulu mu kwishiba indimi,'' pantu bene ta basambilile isukulu. Cene calishibikwe fye kuli bonse ukuti ''bene bali abashasambilila kabili abantu abatuutu'' (Imilimo 4:13) nga kulosha mu cintu cilya. Nangu fye kuli bakabila abasambilile sana (pamo nga Paulo), ukukanaishiba indimi kwali ca kucilinganya nganshi. Ilyo abantu baletetekela, ukwikatana pamo uko bene bali no kukwata pa kukula ku mupashi (ilyo Icipingo Cipya ta cilalembwa) kwali kwakuti nga bene ta baleumfwa ululimi lya muntu no mubiye ninshi kwali no kuba ubwafya ubukalamba.

Pa kucimfya ubwafya ubu, ica bupe ca kulandila mu ndimi shimbi (''indimi'') no kuba na maka ya kwiluka ishi ndimi, calipeelwe kuli bene. Baibele wa Cingeleshi uwitwa mu bwipi N.I.V. alumbula ''indimi shimbi'' ati ''indimi''. Icine cine pali ubupusano ubukalamba pakati ka kumona kwa ishi ''ndimi'' na uko ukwa bena Kristu abengi 'abafyalwa cipya cipya', abo abalondolola ukusosasosa kwabo kwa kusansamuka kwa fiunda fyabulo kwishibikwa ati ni 'ndimi'. Ici cimfulumfulu kuti cafumishiwapo pa kulanga ukuti ukulondolola kwa baibele kwa ''ndimi'' kwalola mukuti ''indimi sha bantu bambi''.

Pa mutebeto wa baYuda uwa Pentekoste, panuma fye yakwa Kristu ukunina ku mulu, abatumwa ''bonse baisushiwe no Mupashi wa Mushilo, no kutendeka ukulandila mu ndimi shimbi...Amabumba yaishile pamo (na kabili, ukulanga kwa fya bupe pa cintubwingi!) no kusunguka, pantu umuntu onse aleumfwa bene balelandila mu lulimi lwakwe lwine. Kabili bonse balepapa baleti, Moneni, bushe aba bonse abalelanda te bena Galile? Kabili ifwe tuleumfwa bene shani cila muntu mu lulimi lwesu (ishiwi limo line lya ciGreek ilyapilibulwa 'indimi') umo ifwe twafyalilwe? Abena Parte na bena Madai...ifwe tuleumfwa bene balelandila mu ndimi shesu...Kabili bonse balisungwike'' (Imilimo 2:4-12). Cene tekuti cibe icalinga ukulemba imiku ibili pa kusunguka no kupapa kwa bantu ngacakuti bene baumfwile fye ukuwowota kuntu abo bacita abaitunga ukukwata ica bupe lelo; ukuleta ukulufyanya nangu ukupusana ukucila ukusunguka no kushininwa ukufuma mu kwiluka amashiwi yalesoswa, uko kwamoneke mu Imilimo 2.

Ukulundapo pa kulingana kuntu kwaba pakati ka ''ndimi'' ne ''ndimi abantu basosa'' ukwalembwa mu Imilimo 2:4-11, ishiwi lya ''ndimi'' lilabomfiwa ku kupilibula ''indimi abantu basosa'' ngafintu ifwe tumona mu fiputulwa fimbi fya Cipingo Cipya; amashiwi yakutiila ''abantu, inko, ne ndimi'' yalibomfiwa imiku isano mu Ukusokolola ku kulanda ulwa bantu bonse aba pano pa calo (Ukusokolola 7:9; 10:11; 11:9; 13:7; 17:15). Ishiwi lya ciGreek ilya ''ndimi'' limoneka mu Cipingo ca Kale ca ciGreek (iciitwa 'Septuagint') mu musango wa ndimi abantu basosa (mona Ukutendeka 10:5; Amalango 28:49; Daniele 1:4).

Muli 1 Abena Korinti 14 e mwatantikwa amafunde yakumine kulwa kubomfya kwa ca bupe ca ndimi; 1 ABena Korinti 14:21 alanda pali Esaya 28:11 ukukuma kufyo ici ca bupe cali no kubomfiwa ku kube nte ku kushinina abaYuda: Mu mafunde calilembwa, Ku bantu aba ndimi shimbi na ba milomo imbi eko ine nkalandila kuli aba bantu...''. Esaya 28:11 pa kubala alesonta ku balwani ba bena Israele abaleisa mu kusansa bene abalesosa ku baYuda amashiwi (''indimi'') bene ta baishibe. Ukulingana ukwaba pakati ka ''ndimi'' ne ''milomo'' kusontelelo kuti ''indimi'' shali ni ndimi shimbi. Kuli ukusontelela kumbi ukwingi muli 1 Abena Korinti 14 ukuti ''indimi'' shisonta ku ndimi shimbi. Uyu chapta e musobololo waputwamo wakwa Paulo palwa kubomfya bubi bubi kwa fya bupe ukwalecitika mu lukuta lwa ntanshi, eico cene cilesambilisha ifingi palwa musango wa fya bupe fya ndimi no busesemo. Muli 1 Abena Korinti 14:37 e muli ubukulu bwa mulandu:-

''Nga umuntu atontonkanya umwine ukuba kasesema, nangu uwa bumupashi, lekeni wene asuminishe ukuti ifintu ifyo ine ndelemba kuli imwe e mafunde yakwa Shikulu''.

Nga umuntu aitunga ukuba ne ca bupe ca bumupashi, eico wene afwile ukusuminisha ukuti aya mafunde yaputwamo kuli Lesa palwa kubomfya ifya bupe. Bonse abakaana ukunakila ayo mafunde lelo ninshi bene balesuminisha apabuuta ukuti cili fye bwino kuli bene ukusuula ifyebo fyakwa Lesa ifyaputwamo. 1 Abena Korinti 14:11-17:-

''Eico nga ine nshishibe umulolele shiwi, ine ndi no kuba umweni ku ulesosa, na wene u ulesosa akaba umweni kuli ie.

Ifyo fine na imwe, ico muli abapimpa palwa fya bupe fya bumupashi, imwe fwaisheni ukuti imwe mube abacincila ukukuula ulukuta.

Eico lekeni wene u ulelandila mu lulimi lushaishibikwa apepe ukuti wene elule.

Pantu ine nga napepela mu lulimi lushaishibikwa, umupashi wandi ulepepa, lelo amano yandi ta yalekula.

Bushe cene cinshi nomba? Ine ndi nokupepa no mupashi, kabili ine ndi nokupepa no kwiluka pamo: ine ndi nokwimba no mupashi, ine ndi nokwimba no kwiluka pamo.

Limbi ilyo iwe wapaala no mupashi, bushe wene u ushaishiba kuti alanda shani Amene pafyo iwe wapeela ukutootela, pakumona ukuti wene te lwike fintu iwe walanda?

Pantu icine cine iwe wapeela ukutootela bwino, lelo umbi ta kulile''.

Ukusosela mu lulimi luntu abo abali pa kulongana ta baleiluka ninshi ca fye. Ukubomfya amashiwi ya 'cisosesose yabulo kwishibikwa' kuli ukwaleshiwa - pantu bushe kuti ''Amene'' wa cine alandwa shani pa mpela ye ''pepo'' lintu lyaisulamo ifya cisosesose fintu fishingelukwa? Ibukisha ukuti ''Amene'' apilibula ukuti 'Cibe ifyo fine', e kutiila, 'ine nasuminisha fyonse ifyalandwa muli ili ipepo'. Ukusosela mu lulimi luntu lushailukwe na babwananyina bobe ta cikusha bene, efyo Paulo alanda.

Ine ndeibukisha ukusabankanya utupepala kunse ya kulongana kwa cinkupiti kwakwa Billy Graham, ukulomba abantu ukubwelela ku Bwina Kristu bwashintilila pali Baibele. Umwanakashi umo uwa samwa aeseshe ukumpatikisha ukuti isambilisho lyandi lya Christadelphian lyali ''lyakutungululwa na kasebanya'' - pa kusosasosa ifyabulo kwishibikwa mu ''ndimi'' pali ba mineti 10. Ulya ta wali musango wakuti ine ''nkule''; icine cine ici e cintu Paulo alekonkomesha ukukaana cita. 1 Abena Korinti 14.

Vesi 18:-

''Ine ndetasha Lesa wandi, ine ndasosa ne ndimi ukucila imwe bonse''.

Pa mulandu wakwe wa kwenda mu ncende ishingi mu kubila Kristu, Paulo akabiile ca bupe ca ndimi abantu basosa (''indimi'') ukucila abengi.

Vesi 19:-

''Lelo mu lukuta ine kuti nasosa amashiwi yasano no kwiluka kwandi, pakuti kwi shiwi lyandi ine nsambilishe bambi pamo, ukucila amashiwi amakana ikumi mu lulimi lushaishibikwa''.

Ici cili apabuuta. Amashiwi yanono pali Kristu mululimi lwa Cingeleshi yali no kwafwa ine nganshi ukucila inshita amaora ayengi ya kubila kuli ine mu lulimi lumbi - nangu 'ukusosasosa ifyabulo kwishibikwa'.

Vesi 22:-

''Eico indimi shili cishibilo, te kuli abo abatetekela, lelo kuli abo abashatetekela: lelo ukusesema ta kubomba kuli abo abashatetekela, lelo kuli abo abatetekela''.

Eico ukubomfya kwa ndimi kwali ilingi ku kubomfiwa ku kubila Imbila nsuma kunse. Nomba shino nshiku ukwingi ukuitunga kwa kukwata 'indimi' kucitika pakati ka mabumba ya 'batetekela' nangu (mu kutunganya) muli cila muntu mu kwishiba kwakwe umwine, lintu ali eka. Kuli icipowe ca mutatakuya ca filangililo fya bantu ba musango uyu ukuba na maka ya kusosela mu ndimi shimbi mu kusungusha pa mulandu wa kutande Mbila nsuma. Mu kutendeka kwa myaka ya 1990 umwinshi we shuko waliswike ku kubila Kristu mu fyalo fya ku Kabanga ka Bulaya (Eastern Europe), lelo (ifyo fiitwa) ifilonganino fya 'bakashimika wa mbila nsuma' fyali no kusabankanya amashiwi yalembelwe mu lulimi lwa Cingeleshi pa mulandu wa kufilwa indimi shimbi! Bushe icine cine nga kwali ukukwata ica bupe ca ndimi nga tekuti cene cibomfiwe? Na kashimika wa mbila nsuma ku mabumba yakalamba we shina lya Reinhardt Seiber, ilintu aitunga ukukwata ici ca bupe ca Mupashi, nalyo line ali no kulanda ku mabumba mu musumba wa Kampala mu calo ca Uganda, ukupitila muli kelula wa lulimi.

Vesi 23:-

''Eico nga ulukuta lonse lwalongana mu cifulo cimo, na bonse balasosela mu ndimi, kabili baisa mukati abo abashasambilila, nangu abashatetekela, bushe bene tekuti balande ukuti imwe mwalipena?''

Icine cine ici e cicitika. BaMuslimu na basenshi pamo balapumya imisango ya musamwe ya abo abaitunga ukukwata ica bupe ca ndimi monse mu calo ca ku kapinda ka kukulyo ka Afrika (West Africa). Nangu umwina Kristu uwatekanya ilyo apita apalongene baPentekoste kuti apatikishiwa ukutontonkanya ukuti aba bantu balipena.

Vesi 27:-

''Ngo muntu onse alesosela mu lulimi lushaishibikwa, lekeni cene cibe kuli babili nangu ukufika kuli batatu epela, kabili mu kukonkana; kabili lekeni umuntu umo elule''.

Abantu fye babili nangu batatu e balekabilwa ukusosela mu ndimi mu nshita yonse ya kulongana. Cene ta cilingile ukutontonkanyo kuti kuli no kuba indimi ukucila pali shitatu ishalekanalekana ishingalandwa na balongene bonse. Umulimo kuti bwangu walufya ukutunguluka ngacakuti cile shiwi lyakwa kasosa lyali no kwilulwa ukucila pa miku ibili. Nga ica bupe ca ndimi calikwetwe pa kulongana mu cifulo ca Central London, umusangilwe abantu ba Cingeleshi, pamo na batandashi bamo abaFrench na baGerman epo bali, abakusosa kuti batendeka ifi:-

Pasta: Good evening. (Cingeleshi)

Kasosa wa ndimi wa ntanshi: Bon soir (ciFrench)

Kasosa wa ndimi wa cibili: Guten a bend (ciGerman).

Nomba cisuma bene bafwile ukusosa ''mu kukonkana'', umo panuma ya mubiye. Icimfulumfulu kuti cafuma muli bene mu kusosa pa nshita imo ine; lelo, pamulandu wa musango wa nomba wa nkuntu-mutima wa 'kusosela mu ndimi', ici cilacitika ukufuma mu tunwa twa bantu abengi pa nshita imo ine. Ine nalilolekesha no kumona ukuti ilyo umuntu umo atendeka, bambi balambukilwa bwangu bwangu ukucite fyo fine.

Ica bupe ca ndimi ilingi cali no kubomfiwa pamo na cilya ica busesemo, pakuti imbila yaputwamo ukufuma kuli Lesa isoswe mu cine (ku ca bupe ca busesemo) mu lulimi ulweni kuli kasosa (ku ca bupe ca ndimi). Icilangililo ca kubomfya kwa musango uyu kwa fya bupe ifi fibii kuti casangwa mu Imilimo 19:6. Nomba, ngacakuti mu musumba wa London apasangilwe abantu ba Cingeleshi elyo na batandashi ba ciFrench abengi, kasosa asosela mu lulimi lwa ciFrench, abantu ba Cingeleshi abalipo tekuti ''bakuulwe''.

Eico ica bupe ca kwilule ndimi (nangu indimi abantu basosa) cili no kubapo, pakuti umuntu onse eluke - mu cilangililo cesu, ukupilibula ukufumya mu ciFrench ukutwala mu Cingeleshi. Pamo pene ngacakuti ilipusho lyaipushiwe na umo uwa muli bakasosa wa ciFrench, kasosa tekuti abe na maka ya kwiluka ifyo wene aipushiwa ukwabulo kwafwilishiwa, nangu fye wene alikwete ica bupe ca kusosela mu ciFrench ukwabulo mwine ukwishiba cene. Eico ica bupe ca kwilula cili no kubapo ku kwafwilisha muli ici.

Ukwabulo kubapo kwa umo u uli ne ca bupe ca kwilula lintu cene cilekabilwa, ica bupe ca ndimi tekuti cibomfiwe: ''...lekeni umo elule. Lelo nga ta pali kelula, lekeni wene ekale tondolo mu lukuta'' (1 Abena Korinti 14:27,28). Icishinka cakuti abengi nomba abaitunga ukukwata 'indimi' basosela mu 'lulimi' luntu umuntu nangu umo teti eluke, kabili ukwabula kelula, icine cine uyu mulandu ukalamba wa kukaana ukunakila aya mafunde.

Vesi 32, 33:-

''Ne mipashi ya bakasesema inakila kuli bakasesema. Pantu Lesa tali ntulo ya cimfulumfulu, lelo wa mutende, nga mu nkuta shonse sha bamushilo.''

Eico ukukwata ifya bupe fya Mupashi wa Mushilo ta kuli na kukumbinkaniwa no kwishiba kwa kumfwa uko kufumya umuntu mu butuntulu; umupashi uli no kunakila ukutungulula kwa ubomfya, ukucila ukuba amaka ya kutungulula bene ukuti bene bacite ukwabulo kuitemenwa. Ilingi cene cilatungwa mu kuluba ukuti ifiwa nangu 'imipashi ibi' ilekata 'abashapusuka' (mona Isambililo 6.3), lelo Umupashi wa Mushilo wisusha abatetekela. Lelo amaka ya mupashi ayasontelelwe muli 1 Abena Korinti 14:32 yalenakila ukutungulula kwa bakwete yene ku kubomba ifyashininkishiwa; yene ta yali maka ya kwelenganya ya busuma ayapusana ku maka ya bubi yantu yaba mu buntunse. Ukulundapo, ifwe natulanga kale ukuti aya maka ya Mupashi wa Mushilo yaishile pa batumwa pa nshita shimo ku kubomba ifintu ifyashininkishiwa, ukucila ukuba na bene ukwikalilila.

Ukupapata ku bakwete ifya bupe ukubomfya fyene mu nshila iyalinga no kutemwa kwakwa Lesa ukwa mutende no kupata icimfulumfulu (1 Abena Korinti 14:33), kulemoneka kwati kuponena pa matwi yakoma mu filonganino fya lelo fya 'buPentekoste'.

Vesi 34:-

''Lekeni abanakashi bekale tondolo mu lukuta: pantu ta casuminishiwa kuli bene ukusosa; lelo bene bapeelwa ifunde lya kunakila, pamo ngefyo amafunde yalanda.''

Mu musango uyu wakubomfya ifya bupe fya mupashi, cene cili icatantikwa ukwabulo kukaanwa ukuti umwanakashi ta lingile ukubomfya fyene lintu ulukuta nalulongana. Ukusuula konse kwa ici kuli no kubako nga umusango wa ino nshita uwa kusosela mu ndimi mu 'cisosesose' ulelondolwelwa mu musango wa kusamwa kwa nkuntu-mutima ukufuma pa muntu umo no kuya pali umbi mwi bumba. Umwanakashi, abaice - mu cishinka umuntu onse u ulipo u uli no mutima wa kuitemenwa - kuti aambukilwa ku filecitika, kabili eico kuti asosa ifya kusansamuka, ifyo ifimoneka nge 'ndimi'.

Ukupimpa kwa banakashi mu kuitunga kwa 'kusosela mu ndimi' no 'busesemo' mu filonganino fya lelo tekuti fye kuwikishiwe ne funde ilili apabuuta ilya muli aya mashiwi yali pa mulu. Ifikansa fya kupelebela, ifya buwelewele ifyakuti Paulo ali ni kapata wa banakashi fyaonaulwa na mashiwi yakonkapo: ''Ngo muntu atontonkanyo mwine ukuba kasesema, nangu uwa bumupashi, lekeni wene asuminishe ukuti ifintu ifi ine nalemba kuli imwe e mafunde yakwa Shikulu'' (1 Abena Korinti 14:37) - te Paulo umwine.

Onse uwatetekela muli Baibele waputwamo afwile ukusuminisha ukuti aya mafunde yakwa 1 Abena Korinti 14 yafwile ukupokelelwa nganshi; ukusuula yene apabuuta kuti kwasontelela fye ukubulwe citetekelo mu kuputwamo kutuntulu kwa Malembo - nangu ukuisokolola kwakuti umuntu umo tali na ca bupe ca bumupashi, pakumona ukuti umuntu umo u ushikwete fya bupe ifi ali no kukaana ukuti amafunde yakwa 1 Abena Korinti 14 te mafunde yakwa Shikulu kuli ifwe. Amano yali mu fikansa ifi yalepapusha, mu cituntulu yali ya bonaushi. Muli uyu musango, bushe kuti iwe waikalilila shani nga umo uwa mu cilonganino ca ifi, nangu ukuba uwaitemenwa ukuba ne senge na bene?

Nge shiwi lya kulundapo pali ici ciputulwa, cintu caishibikwa nganshi ukuti ayo mabumba yantu yaitunga ukusosela mu ndimi yalifwailishiwa no kushininkishiwa ukukwata imilingo ya kupelelwa iya sansuka ukucila pa bantu ba mikalile imbi. Keith Meador, Kafundisha wa masambililo ya pa bushilu pe sukulu likalamba lya Vanderbilt University, mu calo ca Amerika, abuulile isambililo likalamba ukufwailisha ukwampana pakati ka kupelelwa ne mikalile ya mipepele. Wene asangile ukuti ''icipimo ca kupelelwa nganshi ...mukati ka filonganino fya buPentekoste cali 5.4% ukupashanya kuli 1.7% we bumba lyonse lintu wene alemonapo''. Fintu wene .asangile mu mulimo wakwe fyalilembwa mu lupapulo ulwitwa, 'Amasambililo ya pa bushilu mu Cipatala na mu bekala calo', ulwa mu December, 1992 ('Hospital and Community Psychiatry', Dec., 1992).

Ilyashi lyakusekesha, ilyafikile pa kusondwelela kumo kwine kwa mulandu, lyamoneke mu lupapulo ulwitwa 'International Herald Tribune', pa bushiku bwa 11 February, 1993; umutwe wa lyashi uleisosela uwine: ''Aba buPentekoste e bali pa mulu wa bonse lintu cene caisa mu fya bufi''. Bushe cinshi cabela ifi? Icine cine cene cifwile ukuba pamo ne cishinka cakuti 'ukwishiba kwa kumfwa' kwa kukwata umupashi, kuntu aba buPentekoste (na bambi) baitunga ta kucilile pa bukali bwa kubepa amatontonkanyo.