2.2 Ukuputwamo

Ifwe twalilondolola umupashi wakwa Lesa nga amaka Yakwe, amatontonkanyo Yakwe ne mifwaile Yakwe ifyo asokolola ku micitile intu umupashi Wakwe ubomba. Ifwe twalilumbwile mu ciputulwa capita ifyo umupashi wakwa Lesa wamoneke pa mulimo mu kulengwa kwa fintu: ''Ku mupashi wakwe wene alengele imyulu ukupangwa'' (Yobo 26:13) - umupashi wakwa Lesa waleenda pa mulu wa menshi ku kuleta ukulengwa kwa fintu ifilipo ino nshita (Ukutendeka 1:2). Lelo kabili tubelenga ukuti ''Ku cebo cakwa Yehoba'' isonde lyalipangilwe (Amalumbo 33:6), ngefyo calondololwa ne lyashi mu Ukutendeka ilyalembwa ukuti ''Lesa atile'' ifintu fyali no kulengwa, kabili calicitike. Umupashi wakwa Lesa, eico, walisokololwa nganshi mu cebo Cakwe - pamo fye ngefyo amashiwi yesu yalondolola amatontonkanyo yesu aya mukati ne mifwaile yesu bwino bwino - ''ba ifwe'' icine cine. Yesu asontelele mano mano ati: ''Ukufuma mu bwingi bwa mutima (amatontonkanyo) emo akanwa kasosela'' (Mateo 12:34). Eico ngacakuti ifwe twafwaya ukutungulula amashiwi yesu, ifwe tufwile intanshi twabombela pa matontonkanyo yesu. Eco, icebo cakwa Lesa, e kusokololwa kwa mupashi Wakwe, nangu amatontonkanyo Yakwe. Cili lipaalo nganshi pakuti muli Baibele ifwe twalikwata amashiwi yakwa Lesa ayalembwa pakuti ifwe twiluke umupashi nangu amano Yakwa Lesa. Lesa afikilishe ici cisungusho ca kusokolola umupashi Wakwe mu kulembwa kwa mashiwi mu musango wa UKUPUTWAMO. Iyi nsoselo yashinguluka ishiwi lya ''umupashi'':-

IN-SPIRIT-ATION.

BU-MUPASHI-MO.

''Umupashi'' ukupilibula ''umupu'' nangu ukupeema, ''Ukuputwamo'' cipilibula ''ukupeemenamo''. Ici cipilibula ukuti amashiwi yantu abantu balembele lintu bali mu ''kuputwamo'' ukufuma kuli Lesa yali mashiwi ya mupashi wakwa Lesa. Paulo akoseleshe Timote ukukana leka ukubeleshanya kwakwe na Baibele ukutungulula wene ku kulaba icipesha mano ca cishinka cakuti ali mashiwi ya mupashi wakwa Lesa, kabili eico apeela fyonse ifyo ifwe tukabila pa kukwata ukwishiba kwa cine kwakwa Lesa:-

''Ukufuma ku bwaice iwe walishiba Amalembo ya mushilo, ayali na maka ya kulenga iwe ukuba na mano ukufika kwi pusukilo ukupitila mu citetekelo icili muli Kristu Yesu. Amalembo yonse yapeelwa ku kuputwamo kwakwa Lesa, kabili ya mulimo kwi sambilisho, ku kwebaula, ku kulungika, ku kufunda mu bulungami: ukuti umuntu wakwa Lesa abe uwalungama (ukupwililika), uwateyanishiwa bwino (ukuipangasha bwino) ku milimo yonse isuma'' (2 Timote 3:15-17).

Ngacakuti Amalembo yaputwamo yenga leta ukupwililila kwa kwishiba uku, ninshi ta kuli kukabila kwa 'lubuuto lwa mukati' ukulanga ifwe icine pali Lesa. Lelo miku inga abantu basosa ulwa myumfwile yabo ne mibombele yabo ngo kuba e ntulo ya kwishiba kwabo kwakwa Lesa! Ngacakuti ukupokelela mu citetekelo icebo caputwamo cakwa Lesa cili icakumanina ukuteyanya umuntu mu kupwililila mu mweo wa Bwina Kristu, ta kuli kukabila kwa maka yambi ya bulungami mu myeo yesu. Ngacakuti kwali ukufwaya kwa musango uyu, ninshi icebo cakwa Lesa ta cateyanya ifwe mu kupwililila, nga fintu Paulo alaya ati cene cikacita. Ukwikata Baibele mu minwe yesu no kutetekela ukuti wene icine cine Cebo ca mupashi wakwa Lesa kwena cilafwaya icitetekelo nganshi. Abena Israele kwena balitemenwe ifyo icebo cakwa Lesa cali no kulanda, ngefyo ''abena Kristu'' abengi bali mu bushiku buno. Ifwe bonse tulekabila ukutontonkanya bwino bwino pa Aba Hebere 4:2:-

''Kuli ifwe kwabililwe imbila nsuma, pamo pene na kuli bene (Israele mu matololo): lelo icebo cabililwe ta cali na mulimo kuli bene, pakubulwa ukusankanya ne citetekelo muli bene abo abaumfwile cene''.

Mu cifulo ca kukwata icitetekelo capwililika mu maka ya mupashi/cebo cakwa Lesa ico icipokelelwa, caba icawamisha ukusenda inshila ya bumupashi iipi: ukutontonkanya ukuti amaka ya bulungami yesa pali ifwe mukupumikisha, ico icilenga ifwe ukupokelelwa kuli Lesa, ukucila ukubomba na mano ku kuleta imyeo yesu mu kunakila ku cebo cakwa Lesa, na muli ici e kusuminisha umupashi wakwa Lesa ukwalula imitima yesu icine cine.

Uku ukukanasuminisha ukupokelela amaka yakalamba yakwa Lesa ayali mu cebo cakwa Lesa kwalenga ''abena Kristu'' abengi ukwipusha ngacakuti Amalembo yonse yaliputwamo umupwilapo kuli Lesa. Bene balandapo ukuti ifingi ifyo ifwe tubelenga muli Baibele fyali fye matontonkanyo ya bantu ba mano aba kale. Lelo Petro asuusha na maka ukutontonkanya kwa cimfulumfulu kwa musango ulya:-

''Ifwe twalikwata icebo ca bakasesema icapangwa mu cishinka bwino, kabili imwe mukacita bwino pa kusakamana cene...pa mulu wa fyonse imwe mufwile ukwiluka (ici cikalamba!) ukuti ubusesemo bwa Amalembo ta bwaishile no kwilula kwakwa kasesema umwine.Pantu ubusesemo ta bwakwete intendekelo mu kufwaya kwa muntu, lelo abantu basosele ukufuma kuli Lesa ngefyo bene batungulwilwe no Mupashi wa Mushilo'' (2 Petro 1:19-21).

''Pa mulu wa fyonse'' ifwe tufwile ukutetekela ukuti Baibele aliputwamo. Pa mulandu uyu ifwe twalibika ici e cikomo cakubalilapo mu Calembwa ca Citetekelo ca Bamunyina muli Kristu (Christadelphian Statement of Faith).

THE WRITERS OF THE BIBLE

BAKALEMBA WA BAIBELE

Icitetekelo cituntulu mu kuputwamo konse kwa Amalembo cene cikalamba; abantu abalembele Baibele batungulwilwe ukwabulo kukaana no mupashi untu waputile muli bene, ukuti amashiwi yabo yabe te yabo abene. Icebo cakwa Lesa pa kuba cine (Yohane 17:17) no kupekanya ukukalipila no kulungika (2 Timote 3:16,17), teti cibe cakupapa ukuti ku bantu abengi ta calumbuka - pantu icine cilakalifya. Kasesema Yeremia aliculile ukucincintilwa ukwingi pa kusosa mu cine amashiwi Lesa aputile wene na yene, eico wene apangile ukukana ukulemba nangu ukusabankanya ku bantu amashiwi yantu yapeelwe kuli wene. Lelo pantu ukulemba kwa Cebo cakwa Lesa kuli kufwaya kwakwa Lesa ukucila ukukabila kwa bantunse, ''wene alitungulwilwe ku Mupashi wa Mushilo'' icakuti wene ta kwete ukusala muli uyu mulandu. ''Ine naba mu kusekwa cila bushiku, umuntu onse alepumya ine...Elyo ine natile, ine nshakalumbule wene, nangu ukusosela kabili mwi shina lyakwe. Lelo icebo cakwe cali mu mutima wandi kwati mulilo ulebilima uwaisalilwa mu mafupa yandi, kabili ine nalinakile ukushipikisha, kabili ine nafililwe ukuleka'' (Yeremia 20:7,9).

Mu musango umo wine ilyo Balamu apangile ukutiipa Israele, umupashi wakwa Lesa walengele wene ukusosa ipaalo pali bene mu kufipilibula (Impendwa 24:1-13 pashanya Amalango 23:5).

Impendwa ya bantu abo Lesa aputile muli bene ku kusosa icebo Cakwe bapitile mu nshita sha kupatikishiwa ukubomba ifyo. Ukutantika ilyashi kulepapusha:-

Mose (Ukufuma 4:10)

Esekiele (Esekiele 3:14)

Yona (Yona 1:2,3)

Paulo (Imilimo 18:9)

Timote (1 Timote 4:6-14)

Balamu (Impendwa 22-24)

Ici conse cileshininkisha ifyo ifwe twasambilile muli 2 Petro 1:19-21 - ukuti icebo cakwa Lesa te kutontonkanya kwa bantu abene, lelo caishile ku bantu ukupitila mu kuputwamo ku kulemba ifyo ifyasokolwelwe kuli bene. Kasesema Amose alangile: ''Yehoba Lesa nasosa, ni nani ushingasesema?'' (Amose 3:8). Pa nshita imo Mose alufishe umusango wakwe umwine, ukuputwamo kwakwe kuli Lesa kwalikosele nganshi: ''Aya yonse amafunde, ayo Yehoba asosele kuli Mose...'' (Impendwa 15:22,23); aya mashiwi icine cine yalandilwe na Mose (Impendwa 15:17).

Icishininkisho cimbi pali ici cakuti bakalemba wa Baibele bailwike ukuti bene ta bailwike umupwilapo ifintu ifyo bene balelemba. Bene ''bafwailishe'' ubupilibulo bwalungama - ''kuli abo cene casokolwelwe, ukuti te kuli bene abene, lelo kuli ifwe eko bene balebombela ifintu'' ifyo bene balembele (1 Petro 1:9-12). Amashiwi yatuntulu ayo bene balembele ta yali kwilula kwabo, pakumona ukuti ici e cintu bene balefwailisha. Ifi ifyalakonkapo filangililo fine fine: Daniele (Daniele 12:8-10); Sekaria (Sekaria 4:4-13); Petro (Imilimo 10:17).

Ngacakuti aba bantu bali abaputwamo lubali fye, ninshi ifwe ta tukwete ukufika ku Cebo nangu ku mupashi wa cine wakwa Lesa. Ngacakuti ifyo bene balembele fyali e Cebo cakwa Lesa icine cine, ninshi lyene cene cakonka ukuti bene balikwete ukutungululwa no mupashi wakwa Lesa mukupwililila mu nshita ya kuputwamo - nga teifyo icafuminemo nga ta cali Cebo cakwa Lesa mu kusanguluka. Ukupokelela ukuti Icebo cakwa Lesa Cakwe mukupwililila, kupeela ifwe umundowendowe na umbi wa kubelenga no kunakila cene. ''Icebo cenu calisanguluka; eico umubomfi wenu alitemwa cene'' (Amalumbo 119:140).

Eco amabuku ya muli Baibele yene mulimo wakwa Lesa ukuptila mu mupashi Wakwe, ukucila pa kulemba kwa bantunse. Icine ici cilelangwa pa kutontonkanya umusango Icipingo Cipya cisonta ku malembo ya mu Cipingo ca Kale:-

- Mateo 2:5 asosa ifyo ''cene calembelwe ukupitila muli bakasesema'' - Lesa alelemba ukupitila muli bene. Baibele wa Cingeleshi uwitwa mu bwipi R.V. lyonse abomfya ishiwi lyakuti ''ukupitila muli'' pa kulondolola ifyo Lesa alembele na bakasesema.

- ''Umupashi wa Mushilo pa kanwa kakwa Dabidi walandile...'' (Imilimo 1:16.

- Uyu e musango Petro alandile ukufumya mu Amalumbo: pashanya Aba Hebere 3:7).

- ''Umupashi wa Mushilo walandile bwino na Esaya'' (Imilimo 28:25 - uyu e musango Paulo alandile ukufumya muli Esaya). Luka 3: 4 alanda palwe ''buuku lya mashiwi yakwa Esaya'' ukucila fye ukuti, 'ibuuku lyakwa Esaya'.

Bakalemba wa Baibele abantunse ta bali abacindikwa muli uyu mulimo ku Bena Kristu bantanshi; ni pa mulandu wakuti amashiwi yabo yali ayaputwamo no Mupashi wakwa Lesa e cali icacindama.

Ifwe twalasondwelela ici ciputulwa no kutantikwa kwa ma vesi ayo ayalelanga ukuti Umupashi wakwa Lesa ulesokololwa kuli ifwe ukupitila mu cebo Cakwe icalembwa:-

- Yesu asosele pa mbilibili ati, ''Ifyebo ifyo ine nsosa ...fyene mupashi'' (Yohane 6:63); Wene asosele pa kuputwamo ukufuma kuli Lesa (Yohane 17:8; 14:10).

- Ifwe tulondololwa nga bafyalwa libili kuli fyonse fibili umupashi (Yohane 3:3-5) ne cebo cakwa Lesa (1 Petro 1:23).

- ''Ifyebo fintu Yehoba wa milalo atumine mu mupashi wakwe...kuli bakasesema'' (Sekaria 7:12).

- ''Ine nkapongolola umupashi wandi pali imwe, ine nkalenga ifyebo fyandi ukwishibwa kuli imwe'' (Amapinda 1:23) yakumbinkanya ukwiluka kwa cine kwa cebo cakwa Lesa no kubomba kwa mupashi Wakwe pali ifwe

- ukubelenga ili Buku ukwabulo kwiluka ta cili cintu, pakumona ukuti umupashi/amano yakwa Lesa ta yalesokololwa kuli ifwe.

- Kuli ukwendela pamo pakati ka Mupashi wakwa Lesa ne cebo Cakwe mu mashiwi ayengi: ''Umupashi wandi uyo uli pali iwe, ne fyebo fyandi ifyo ine nabika mu kanwa kobe...'' (Esaya 59:21); ''Pa mulandu wa cebo Cenu, no kulingana no mutima wenu mwe bene (umupashi)'' (2 Samwele 7:21); ''Ine nkabika umupashi wandi mu kati kenu (umutima wenu - mona mu lyashi)...''; ''ine nkabika ifunde lyandi...mu mitima yabo'' (Esekiele 36:27; Yeremia 31:33).

THE POWER OF GOD'S WORD

AMAKA YA CEBO CAKWA LESA

Umupashi wakwa Lesa ukukana losha fye ku mano/imifwaile Yakwe lelo pamo na ku maka ayo Wene alangilako ayo matontonkanyo, cili cakwenekelo kuti umupashi-icebo Cakwe ta cili fye mashiwi ya mano Yakwe; kuli pamo amaka ayaluma mu cebo cilya.

Ukwishiba kwa cine kwa maka yalya kufwile ukulenga ifwe ukupimpa ukubomfya yene; konse ukumfwe nsoni ukukumine ku kubombe fyo kufwile ukucimfiwa no kwishiba kwesu ukwakuti ukunakila ku cebo cakwa Lesa ku kapeela ifwe amaka ayo ifwe tulekabila ku kubutuka ukufuma mu tuntu tunono utwa bwikashi buno, ukulola kwi pusukilo. Ukupitila mu kwishiba kwa kubomba ifi, Paulo alembele ati:-

''Ine nshili na nsoni ku Mbila nsuma (icebo) yakwa Kristu: pantu yene maka yakwa Lesa ukufika kwi pusukilo'' (Abena Roma 1:16).

Luka 1:37 asosa pa cikomo cimo cine:

''Icebo conse cakwa Lesa ta cakabule maka (umupashi)''.

Ukusambilila Baibele no kulenga wene ukubomba mu myeo yesu kwena ni nshila ya maka. Cene cili icapusanako ku musango wa talala wa bakasambilisha wa mipepele na kabili ku bwina Kristu 'bwa kumfwa fye busuma' bwa filonganino ifingi, uko bene basosa fye panono pa mashiwi yanono, lelo ta kuli ukubikako amano ku kwiluka nangu ukulenga yene ukubomba. ''Icebo cakwa Lesa ca mweo kabili ca maka''; ''icebo ca maka Yakwe (Lesa)'' (Aba Hebere 4:12; 1:3). ''Icebo cakwa Lesa...cibomba na maka pamo muli imwe mwe batetekela'' (1 Tesalonika 2:13). Ukupitila mu Cebo, Lesa alebomba na maka mu mano ya batetekela abacine, cila nshita cila bushiku.

Eico icishinte ca lyashi lya Mbila nsuma lintu iwe ulesambilila cili pa maka ya cine yakwa Lesa; ngacakuti iwe wasuminisha yene ukubomba, kuti yabomba mu mweo obe ku kusangula iwe umwana wakwa Lesa, ukulangisha umupashi/amano yakwa Lesa mu musango umo mu bwikashi buno, ukuteyanya iwe ku kwalukila ku musango wakwa Lesa uwa bumupashi uyo ukesa pa kubwela kwakwa Kristu (2 Petro 1:4). Ukubila kwakwa Paulo kwali ''mu kulangilila kwa mupashi no kwa maka'' (1 Abena Korinti 2:4).

Ifwe tuli abashingulukwa na abo abakwata icitetekelo ca lubali muli Baibele nge cebo cakwa Lesa, nangu bene baitunga ukuipeela kuli Kristu. Umusango umo wine bene baitunga ukutetekela muli Lesa, lelo bene bafilwa ukusuminisha ukuti Wene muntu icine cine. Pa kukana ukuputwamo konse kwa Amalembo no bukulu bwa yako pa mulu wa kufwaya no kusumina kwesu fwe bene, bene balekana amaka yakwa Lesa. Amashiwi yakwa 2 Timote 3:5 yaisa ku mano: ''abakwata umusango wa bulesa, lelo abakana amaka ya buko'', e kutiila amaka ya cebo ca Mbila nsuma.

Ukutetekela kwesu kulesentekwa ne sonde (''Teti iwe utetekele ici muli ulya musango, te ifyo?!''), na Paulo efyo cali ne mpuka yakwe iya bakabila: ''Ukubila palwa capindama kwene buwelewele kuli abo abaleonaika; lelo kuli ifwe fwe balepusuka, kuli maka yakwa Lesa'' (1 Abena Korinti 1:18).

Pa kubika ici mu mano, bushe te kuti ifwe umo umo twikate Baibele mu minwe yesu no mucinshi ukalamba nganshi, no kubelenga wene no kupimpa kukalamba nganshi ku kwiluka no kunakila?

THE ATTITUDE OF GOD'S PEOPLE TO HIS WORD

IMIBELE YA BANTU BAKWA LESA KU CEBO CAKWE

Ukubelenga mu kusakamana ifyalembwa fya Baibele kulelangilila ukuti bakalemba wa Baibele ta baishibe fye ukuti bene bali abaputwamo, lelo bene baishibe ukuti na bakalemba wa Baibele bambi bali abaputwamo pamo. Shikulu Yesu e wantanshi muli ici. Ilyo Yesu alandile ukufumya mu Amalumbo yakwa Dabidi, wene atendeke na mashiwi ati, ''Dabidi mu mupashi...'' (Mateo 22:43), ukulango kusuminisha kwakwe kwa cishinka cakuti amashiwi yakwa Dabidi yali ayaputwamo. Yesu kabili asosele ulwa ''malembo'' yakwa Mose (Yohane 5:45-47), ukulanga ukuti wene alitetekele Mose ukulemba amabuku yalya yasano ayakubalilapo mu Cipingo ca Kale. Abena Kristu abetwa 'aba fikansa ifyacilamo' balatwishika nga Mose enga lemba, lelo imibele yakwa Kristu pa mbilibili yapinkana ne mitontonkanishe yabo. Wene aitile amalembo yakwa Mose ''ifunde lyakwa Lesa'' (Marko 7:8,9). Ibumba limo line lya bakatwishika bashili ba cishinka litunganya ukuti ifingi mu Cipingo ca Kale lyashi lya kwelenganya fye, lelo Yesu nangu Paulo ta baleficita muli uyo musango. Yesu asosele ulwakwa Namfumu waku Sheba nge lyashi lya kusuminisha lya ficitike icine cine kale (Mateo 12:42); wene ta sosele ati, 'Nge fyo ilyashi lili pali Namfumu waku Sheba...'.

Imibele ya batumwa yapalene kuli iyo iyakwa Shikulu wabo. Ici cashininkishiwa na Petro uwa landile ukuti imicitile yakwe mu kwishiba kwa kumfwa ifyebo fyakwa Kristu na matwi yakwe umwine yafimbilwe ne ''cebo ca cine ca busesemo icacilamo'' (2 Petro 1:19-21). Petro atetekele ukuti amakalata yakwa Paulo yali ''Amalembo'' pamo nga ''amalembo yambi'', amashiwi yabomfiwa ilingi pa fyalembwa mu Cipingo ca Kale. Eco Petro amwene amakalata yakwa Paulo nga yali na maka pamo nge Cipingo ca Kale.

Kuli ifyakusontelela ifingi mu Imilimo, mu Makalata na mu Ukusokolola ku Mbila nsuma (icilangililo, pashanya Imilimo 13:51; Mateo 10:14), te kulangilila fye ukuti fyonse fyali ifyaputwamo ku Mupashi umo wine, lelo ukuti ifyalembwa mu Mbila nsuma fyacitilwe na bakalemba wa Cipingo Cipya nge fyaputwamo. Paulo muli 1 Timote 5:18 alanda pamo pa Amalango 25:4 (mu Cipingo ca Kale) na pali Luka 10:7 nga ''Amalembo''. Paulo ashininkisha umulandu wakuti imbila yakwe yafumine kuli Kristu, te ku mwine (Abena Galatia 1:11,12; 1 Abena Korinti 11:23; 15:3). Ici casuminishiwa na batumwa bambi; eco Yakobo 4:5 alanda pa mashiwi yakwa Paulo ku Abena Galatia 5:17 nga ''Amalembo''.

Lesa ''alanda'' kuli ifwe muli Kristu; eico ta kuli kukabila kwa kusokolola kumbi (Aba Hebere 1:2). Kuti camonwa ukuti Baibele asontelela kuli fimbi ifyalembwa ifyaputwamo ifyo pali nomba ta filesangwa (ifilangililo, ibuku lyakwa Yashere, ifyalembwa fyakwa Natani, Eliya, Paulo ku bena Korinti, ne buku lya citatu lyakwa Yohane lipilibula ukuti Yohane alilembele kalata untu ashasungilwe ku lukuta uyo Diotrefesi akene ukunakila). Bushe mulandu nshi ifi ifyalembwa ta fyasungilwa pa mulandu wesu? Ica cishinka ni pa mulandu wakuti fyene ta fyali na mulimo kuli ifwe. Eico ifwe tuli no kwikala mu kushininkisha kwakuti Lesa alisunga fyonse ifyo ifili no mulimo kuli ifwe.

Limo limo cene cilatungwo kuti amabuku ya Cipingo Cipya yaishile suminishiwa panono panono nga yaputwamo, lelo icishinka cakuti Abatumwa bacitile ifyalembwa fya cila umo no mubiye nge fyaputwamo ta cisuminisha ici icine cine. Kwali icabupe ca cisungusho ca Mupashi uwa liko ku kwesha ngacakuti amakalata na mashiwi yantu yatungile ukuputwamo icine cine yali ifyo (1 Abena Korinti 14:37; 1 Yohane 4:1; Ukusokolola 2:22). Ici cilepilibula ukuti amakalata yaputwamo yali ayasuminishiwa apo pene nga ayaputwamo. Nga kwali ukusala kwa buntunse ukwabulo kutungululwa kwa ifyo ifyaile muli Baibele wesu, ninshi ibuku ili nga ta lyakwete maka.