Cakulundapo 20: Amatuunko Yakwa Yesu

Mateo 4:1-11: Elyo Yesu atungulwilwe no mupashi ukuya mu matololo ku kutuunkwa kuli kasebanya. Kabili ilyo wene alekele ukulya pa nshiku amakumi yane akasuba no bushiku, wene panuma aumfwile insala. Kabili ilyo katuunka aishile kuli wene, wene alaandile, Iwe nga uli Mwana wakwa Lesa, peela ifunde ukuti amabwe aya yacitwe umukate. Lelo wene ayaswiike no kulanda, Cene calilembwa, Umuntu tali na kwikala no mweo pa mukate weka kano pa cebo conse ico icifuma mu kanwa kakwa Lesa. Elyo kasebanya asenda wene ku musumba wa mushilo, no kubiika wene pa nsonshi ye tempele, no kulanda kuli wene, Iwe nga uli Mwana wakwa Lesa, pona wemwine panshi: pantu cene calilembwa, Wene akapeela ifunde kuli bamalaika bakwe palwa iwe: kabili bene mu minwe yabo bakasenda iwe, epali pa nshita yonse iwe wacena ulukasa lobe ku libwe. Yesu alaandile kuli wene, Cene calilembwa kabili, Iwe wikatuunka Shikulu Lesa obe. Kabili, kasebanya asenda wene mu lupili ulwasansuka nganshi, no kulanga wene amabufumu yonse ye sonde, no bukata bwayako; no kulanda kuli wene, Ifintu fyonse ifi ine ndepeela iwe, nga iwe wapona panshi no kupepa ine. Elyo Yesu alanda kuli wene, Kabiye iwe, Satana: pantu calilembwa, Iwe uli no kupepa Shikulu Lesa obe, na wene eka iwe uli no kubombela.

Elyo kasebanya asha wene, kabili, moneni, bamalaika baishile no kubomba kuli wene''.

UKWILULA UKWAISHIBIKWA:-

Amashiwi aya yabelengwa nga ayalepilibula ukuti icibumbwa iciitwa ''kasebanya'' catuunkile Yesu ukucita ulubembu pa kulangilila ifintu fimo kuli wene no kutungulula wene ukuya mu nshita sha kweshiwa.

IFYAKULANDAPO:-

1. Yesu ''mu misango yonse alituunkilwe nga ifyo ifwe tuli'' (AbaHebere 4:15), kabili: ''umuntu onse atuunkwa, lintu wene aseshiwa ku lunkuumbwa lwakwe lwine, no kubelelekwa'' (Yakobo 1:14). Ifwe tutuunkwa kuli ''kasebanya'' wa lunkuumbwa lwesu nangu ukufwaya kwa bubi, na Yesu efyo aali. Ifwe tatutuunkwa ku cibumbwa icibi ukwiminina mu kupumikisha mupepi na ifwe no kupatikisha ifwe ukucita ulubembu - ulubembu no kutuunkwa ''fifuma mukati'', ukufuma mu mutima wa muntu'' (Marko 7:21).

2. Amatuunko aya mu kushininkisha tekuti yasendwe mu cituntulu:-

- Mateo 4:8 alanga ukuti Yesu aatungulwilwe mu lupili ulwasansuka ku kumona amabufumu yonse aye sonde mu bukata bwayako ubwa kuntanshi ''mu kashita akanono'' (Luka 4:5). Takuli ulupili ulwasansuka ukumona isonde lyonse. Kabili bushe mulandu nshi ukusansuka kwa lupili kwingalenga Yesu ukuba na maka ya kumona ifyo isonde likaba kuntanshi? Icalo pakuba icabulungana, takuli icifulo pa ncende yaciko apo umuntu engamona ifiputulwa fye sonde fyonse pa nshita imo ine.

- Ukupashanya kwakwa Mateo 4 na Luka 4 kwalanga ukuti amatuunko yalondololwa mu kutantika ukwalekana. Marko 1:13 alanda ukuti Yesu aali ''mu matololo inshiku amakumi yane, ukutuunkwa kuli Satana'', munshita Mateo 4:2,3 alanda ukuti ''ilyo wene alekele ukulya inshiku amakumi yane...katuunka (Satana) aishile kuli Wene...''. Pantu Amalembo tekuti yapiinkane ayene, ifwe kuti twasondwelela ukuti amatuunko aya yamo yene yaikaliile fye ukubwekelapo ayene. Ukutuunkwa kwa kupilibula amabwe ukuba umukate e cilangililo icaishibikwa. Ici kuti calingana bwino ngacakuti amatuunko aya yacitiike mu mano yakwa Yesu. Pakuba no musango wesu wacifyalilwa, ukubulwa kwa filyo kuti kwabomba pali wene mu mano pamo pene na mu mubili, kabili eco amano yakwe kuti bwangu fye yatendeka ukwelenganya ifintu. Ukwenda ukwabula ifilyo pa nshiku fye ishinono kuti kwatungulula ku bushilu ku bantu bamo (pashanya 1 Samwele 30:12). Ukupalana pakati ka mikate na mabwe kwalumbulwa na Yesu muli Mateo 7:9, kabili ukwabula ukutwishika ifipasho filya ilingi fyaimine mu mano yakwe ayaleecushiwa - nangu lyonse yaleebweshiwa bwangu pesamba lya kutungulula pa kwibukisha kwakwe kwa Cebo.

- Yesu nalimo aebele bakalemba ba Mbila nsuma ilyashi lya matuunko yakwe, no kwibukisha mu mashiwi ubukali bwa ifyo wene aapulilemo, wene limbi aboomfeshe insoselo mu cishibilo icamonwa muli Mateo 4 na Luka 4.

- Cene camoneka icabula ukulolamo icakuti kasebanya aatungulwiile Yesu ukupula mu matololo na mu misebo ya Yerusalemu kabili elyo bene baaninine pa nsonshi ye tempele bonse capamo, fyonse ifi mu menso ya baYuda abaleipushanya. Yosefasi kalemba we lyashi mu nshiku shilya taaleembapo palwa cintu ca musango uyu ukucitika -nalimo cene ngacalengele impokota ikalamba. Mu kupashanya, bushe amatuunko aya nga yacitiike inshita ishingi mukati ka nshiku shilya amakumi yane ukubiikapo na pa mpela ya nshita ilya (ifyo yene yacitile nalimo ukucila pa miku ibili, pakumona ukuti Mateo na Luka babiika yene mu kutantika ukwapusana), kuti Yesu akwata shani inshita ya kwenda (mona bwino ukuti kasebanya ''aatungulwile'' Yesu kulya) ukufika ku lupili ulwasansuka ulwali mupepi (ulwali no kuba ni Hermoni ukutali ku kapinda ka kuso ka Israele), ukunina ukufika pa mulu no kwikila panshi libili, ukupilibuka ukuya ku matololo elyo no kubwekeshapo umulimo uyu? Amatuunko yakwe yonse yacitiike mu matololo - wene aali mulya inshiku amakumi yane, ukutuunkwa inshita yonse kuli kasebanya (uyo uwafuminepo fye pa mpela - Mateo 4:11). Yesu nga aatuunkilwe kuli kasebanya cila bushiku, na matuunko yacitiike fye mu matololo, ninshi cene cakonka ukuti Yesu tengafuma mu matololo ukuya ku Yerusalemu nangu ukwenda ulwendo ukuya ku lupili ulwasansuka. Eico ifintu ifi tekuti ficitike mu cituntulu.

- Kasebanya nga muntu umutuntulu u ushakwata umucinshi pa Cebo cakwa Lesa kabili alitemwa ukulenga abantu ukucita ulubembu, ninshi mulandu nshi Yesu engalandila pa Malembo kuli wene ku kucimfya wene? Ukulingana na mano yaishibikwa, ici tekuti citamfye kasebanya. Mona ukuti Yesu aalandile pa mashiwi ya Baibele cila nshita. Kasebanya nga aali kufwaya kwakwe ukubi mukati ka mutima wakwa Yesu, ninshi cene cili no kwilukwa ukuti pa kukwata kwakwe kwa Cebo mu mutima wakwe no kuibukishako umwine palwa ciko, wene kuti acimfya ukufwaya kwa bubi kulya. Amalumbo 119:11 yali no mulimo uwakuti nalimo yene yalesesema mu kushikimika pa fyacitiike kuli Kristu mu matololo: ''Icebo cenu ine nafishile mu mutima wandi, ukuti ine nicita lubembu kuli Imwe''

- Mateo 4:1 alanda ukuti Yesu ''aatungulwilwe no mupashi ukuya mu matololo ku kutuunkwa kuli kasebanya.'' Uyu wali Mupashi wakwa Lesa uyo mu nshita fye ilya uwabiikilwe pali wene (chapta 3:16). Cene kuti caba cintu icakupapa pa Mupashi wakwa Lesa ukutungulula Yesu ukuya mu matololo pakuti wene engatuunkwa ku cibumbwa icacila pa muntu icaikala mu kupinkana na Lesa.

UKULONDOLOLA UKWALANGWA:-

1. Lintu Yesu abatishiwe mu Yordani kuli Yohane, wene apokeleele amaka ya Mupashi wa Mushilo (Mateo 3:16). Ilyo line wene aafumine mu menshi, wene atweelwe mu matololo ku kutuunkwa. Pakwishiba ukuti wene alikweete amaka ya mupashi ayakupilibula amabwe ukuba umukate, ukutoloka ukufuma pa fikuulwa ukwabula ukuicena na fimbipo, amatuunko aya yafwile ukululunkana mukati ka mano yakwe. Umuntu nga aalelanda ifintu ifi kuli Yesu na Yesu aishiibe ulya muntu ukuba uwalubembu, ninshi amatuunko aya yaali ya bucenjeshi ubunono ukucila nga yene yaafumine mukati ka mano yakwa Yesu.

2. Ukutuunkwa ukubuula amabufumu kuli wene umwine kwali no kuba ukwamaka ukucilapo ngacakuti kwene kwafumine mukati kakwa Kristu. Amano yakwa Yesu yaali ayaisulamo Amalembo, na mu musango wa kucushiwa kwakwe mu mano, uwalengelwe no kuleka kwakwe kwa kulya ifilyo, cene kuti caba kutuunkwa ukupusanya ukwilula amashiwi ku kupeela wene amaka ukuboomfya yene ku kulungika ukubuula inshila iyanaka iyakufuma mu musango untu wene aalimo. Ukwiminina pa lupili ulwasansuka kwaleta ukwibukisha Esekiele ukulangwa ukufuma pa lupili ulwasansuka ifyo Ubufumu bwali no kuba (Esekiele 40:2), na Yohane ukumona ''umusumba wa mushilo Yerusalemu'' ukufuma pa ''lupili ulukalamba kabili ulwasansuka'' (Ukusokolola 21:10). Yesu aamwene amabufumu ye sonde ngefyo yene yakaba kuntanshi (Luka 4:5), ekutiila mu Bufumu, lintu ''amabufumu ye sonde ili yasanguka mabufumu yakwa Shikulu na yakwa Kristu wakwe'' (Ukusokolola 11:15). Limbi wene kuti aatontonkeenye palwakwa Mose pa mpela ya myaka 40 ya kwendauka mu matololo (pashanya inshiku Shakwe 40) ukulolesha pa Calo ca Cilayo (e ubufumu) ukufuma pa Lupili lwa Nebo. Cene cilekonkomeshiwa muli Daniele (4:17,25,32; 5:21) ukuti ''Uwapulamo ateeka mu bufumu bwa bantu, no kupeela bwene kuli onse untu Wene atemwa''; Yesu aali no kwishiba ukuti Lesa eka, te muntu umbi nakalya, ewingapeela wene Ubufumu ubu. Eico cene tekuti cibe kutuunkwa ukukalamba nga ci shimweshimwe icibi caitungile ukuba na maka ya kupeela Yesu Ubufumu, ilyo wene alishiibe ukuti Lesa eka ewakweete amaka yalya. Lelo, Yesu alishiibe ukuti kwene kwali kufwaya kusuma Kwakwe (kwakwa Wishi) ukupeela Yesu Ubufumu, kabili cene cifwile ukulandwa na ''kasebanya'' mukati kakwa Yesu ukuti wene kuti abuula ubufumu bulya apo pene. Nakuba, wene kuti atontonkeenye, ukuti Lesa alipeela amaka yonse kuli ine mu kwenekela (Yohane 5:26,27), ukufika ukwakuti wene alikweete amaka yonse yabili ayakupeela umweo wakwe no kubuula wene libili (Yohane 10:18), nangu mukupelekesha amaka yonse yapeelwe fye kuli wene panuma ya mfwa yakwe no kubuuka ukufuma ku bafwa (Mateo 28:18).

3. Pa kwishibana kwakwe na Malembo, Kristu aali no kumona ukupalana pakati kakwe na Eliya, uyo ukucincila kwakwe kwabongolweeke panuma ya nshiku 40 mu matololo (1 Ishamfumu 19:8) na Mose, uwalufishe ubupyani bwa calo ubwa nshita ilya pa mpela ya myaka 40 mu matololo. Yesu, pa mpela ya nshiku 40, aali mu cifulo icapalana na bene - ukulolenkana no kufilwa kwine kwine ukwingacitika. Mose na Eliya balifililwe pamulandu wa kunaka kwa buntunse - te mulandu wa muntu uwitwa ''kasebanya''. Kwene kwali kunaka uku kumo kwine ukwa buntunse, e ''satana'', nangu umulwani, ukwaletuunka Yesu.

4. ''Kabili kasebanya alandile kuli wene, Iwe nga uli Mwana wakwa Lesa...'' (Luka 4:3). Kwene kufwile kwali kutuunkwa ukwaikalilile mukati ka mano yakwa Kristu ukwipusha nga wene icine cine aali Mwana wakwa Lesa, pakumona ukuti umuntu umbi onse atontonkeenye ukuti wene mwana wakwa Yosefu (Luka 3:23; Yohane 6:42) nangu uwa mu bucende (efyo Yohane 9:29 alangilila), no kuti ifyalembwa fya mwi tempele fyalondolwele wene ngo mwana wakwa Yosefu (Mateo 1:1,16; Luka 3:23, umo ''ukutungwa'' kwapilibula 'ukulingwa kwi funde'). Wene ewali umuntunse eka uwabula ukukwata wishi wa buntunse. Abena Filipi 2:8 alangilila ukuti Yesu aishile mu kwishiba ukuti wene icine cine aali muntu nga ifwe, ukusonta ukuti cene cali kutuunkwa kuli wene ukukaanatetekela ukuti wene aali Mwana wakwa Lesa, nangu ukukaanailuka umusango wakwe wine wacifyalilwa.

5. Amatuunko yatungulwilwe na Lesa pa kusambilila kwakwa Kristu ukwa bumupashi. Amashiwi ayalandilwepo na Yesu ku kuikoselesha umwine ukulwiisha ukufwaya kwakwe ukubi (''kasebanya'') yonse yafumine mu ciputulwa cimo cine ca Amalango, ukukuma ku fyacitike kuli Israele mu matololo. Yesu amweene bwino bwino ukupalana pakati ka fyalecitika fyakwe ne fyabo:-

Eco Yesu aalangile ifwe umusango wa kubelenga no kusambilila Icebo - wene aitontonkeenye umwine mu cifulo cakwa Israele mu matololo, eico no kubuula ku mwine amasambililo ayo ayengasambililwa ukufuma mu fyacitiike fyabo mu kweshiwa kwakwe mu matololo.