Cakulundapo 19: Lusifa

Esaya 14:12-14: ''Ifyo iwe wapona ukufuma mu mulu, We Lusifa, umwana mwaume wa lucelo! ifyo iwe waputulwa ukupona panshi, we wanashishe inko! Pantu iwe walanda mu mutima obe, ine nkanina ukuya mu mulu, ine nkatuumpula icipuna candi ica bufumu pamulu wantanda shakwa Lesa: ine kabili nkeekala pa lupili lwe bumba, mu mbali ya kapinda ka kuso: ine nkanina pamulu wa kusansama kwa makumbi; ine nkaba nga Uwapulamo''.

Cene catunganishiwa ukuti Lusifa inshita imo aali malaika uwa maka uwacitile ulubembu pa nshita yakwa Adamu eico kabili apooselwe panshi pa calo, apo wene alecita ubwafya pa bantu bakwa Lesa.

IFYAKULANDAPO:-

1. Amashiwi ''kasebanya'', ''satana'' na ''malaika'' tayasangwa muli chapta uyu nakalya. Ici e cifulo ceka mu Malembo apo ishiwi ''Lusifa'' lisangwa.

2. Takuli icishininkisho cakuti Esaya 14 alelondolola icintu cimo icacitiike mwi bala lya Edeni; cene nga efyo cili, ninshi bushe mulandu nshi ifwe twashiilwa imyaka 3,000 ukufuma ku nshita ya Ukutendeka ukwabula ukweebwa ico icacitiike icine cine palya?

3. Lusifa alelondololwa ngo ufiimbilwe ne myambo (vesi 11) no kusekwa ku bantu (vesi 16) pantu wene tali na maka kabili nakalya panuma ya kupooswa kwakwe ukufuma mu mulu (vesi 5-8); eico tapali mulandu wa kulungamika pa kutontonkanya ukuti Lusifa nomba ali pa calo ukulaalufya abatetekela.

4. Bushe mulandu nshi Lusifa akaandilwa pa kulanda ukuti, ''Ine nkanina ukuya mu mulu'' (vesi 13), ngacakuti wene aali mulya inshita ilya?

5. Lusifa ali no kubola mu nshiishi: ''Ululumbi lobe lwatentemushiwa mu nshiishi,...ne myambo yafiimba pali iwe'' (vesi 11). Pakumona ukuti bamalaika tekuti bafwe (Luka 20:35,36), eico Lusifa tekuti abe malaika; insoselo ili iyawamina umuntunse.

6. Amavesi 13 na 14 yasuntikana na 2 Abena Tesalonika 2:3,4, ayo ayali pamulandu wa ''muntu wa lubembu'' - eco Lusifa asonta kuntanshi ku muntu umbi - te malaika.

UKULONDOLOLA UKWALANGWA:-

1. N.I.V. no kupilibulwa kwa baBaibele bambi kwalanga amashiwi yakwa Esaya mu machapta 13-23 ngo kukonkana kwa ''fisendo'' pa nko ishalekanalekana, pamo nga Babiloni, Turi, Egupti. Esaya 14:4 atantika amashiwi ya mavesi yantu ifwe tulelaandapo: ''Iwe ukabuule ipinda ili (umulumbe) pa mfumu ya Babiloni...''. Eico ubusesemo buli pamulandu wa muntunse imfumu ya Babiloni, untu alelondololwa nga ''Lusifa''. Pa kuwa kwakwe: ''bene abo abamona iwe...bakatontonkanya iwe, ukulanda, Bushe uyu e muntu uwalengele icalo ukututuma...?'' (vesi 16). Eco Lusifa alondololwa pambilibili ngo muntu.

2. Pantu Lusifa aali imfumu umuntunse, ''Imfumu shonse sha nko...shikasosa no kulanda kuli iwe, Bushe iwe pamo wasanguka uwanaka nga ifwe? bushe iwe wasanguka uwapalana kuli ifwe?'' (vesi 9,10). Eico Lusifa aali ni mfumu nge mfumu shonse shimbi.

3. Vesi 20 alanda ukuti ulubuto lwakwa Lusifa luli no konaulwa. Vesi 22 alanda ukuti ulubuto lwakwa Babiloni luli no konaulwa, eco fyene fyalinganishiwa.

4. Ibukisha ukuti ili lili ''lipinda (umulumbe) pa mfumu ya Babiloni'' (vesi 4). ''Lusifa'' capilibula ''ulutanda lwa lucelo'', ululi ulwabuutisha pa ntanda shonse. Mu mulumbe uyu, ulutanda ulu mu cilumba lwafwaya ''ukunina (ukucilapo) ukuya mu mulu...ukusansabika icipuna candi ica bufumu pamulu wa ntanda (shimbi) shakwa Lesa'' (vesi 13). Pamulandu wa ici, ulutanda ulu lwapooswa panshi pa calo. Ulutanda lwaimininako imfumu ya Babiloni. Daniele chapta 4 alondolola ifyo Nebukadnesa imfumu ya Babiloni mu cilumba amweene ubufumu bukalamba ubo wene akuulile, ukutontonkanya ukuti wene aciimfishe inko shimbi mu kukosa kwakwe umwine, ukucila ukwishiba ukuti Lesa apeele wene ukushuka. ''Ukucindama kobe (icilumba) kwakula, no kufika mu mulu'' (vesi 22). Pamulandu wa ici ''wene atamfiiwe ukufuma mu bantu, no kulya icani nge ng'ombe ishilume, no mubili wakwe waboombele ku mume wa mu mulu, yasuka imishishi yakwe yaakulile nga amasako ya kapumpe, ne ngala shakwe nga amakasa ya fyuni'' (vesi 33). Ukuceenda uku mu kupumikisha ukwa umo pa bantu abamaka ayacilisha aba mwi sonde ukusanguka ishilu ilyabula amano kwali ni nshita imo iyakwita umulumbe pamulandu wa kupona kwa lutanda lwa lucelo ukufuma mu mulu ukuya pa calo. Intanda shili fishibilo fya bantu abamaka, pamo nga Ukutendeka 37:9; Esaya 13:10 (palwa ntungulushi sha Babiloni); Esekiele 32:7 (palwa ntungulushi ya Egupti); Daniele 8:10 pashanya vesi 24. Ukunina ukuya mu mulu no kupona ukufuma mu mulu fili musango wa nsoselo ya Baibele ilingi ibomfiwa pa kukula mu cilumba no kuceendwa ifyo fine - mona Yobo 20:6; Yeremia 51:53 (pali Babiloni); Inyimbo sha Bulanda 2:1; Mateo 11:23 (pali Kapenaumu): ''Iwe, Kapenaumu, uwasansabikwa mu mulu, ukatentemushiwa panshi ku mbo'' (inshiishi).

5. Vesi 17 ashinina Lusifa palwa kucita ''isonde nga amatololo, (ukonaula) imisumba yaiko; ukukaana ukukakula abafungwa bobe ukuya ku mwabo...(uwacitile) ukwisusha isonde ne misumba''...''ukusendamo golde'' (vesi 17,21, R.V.; vesi 4 A.V. amashiwi yakulondolola). Uku konse kulondolola kwa mano yakwa Babiloni aya bulwi - ukuponya incende shonse panshi (ngefyo bene baacitile kuli Yerusalemu), ukusenda bankole ku ncende shimbi no kukaana ukuleka bene ukubwela ku calo cabo (ngefyo bene baacitile ku baYuda), ukukuula imisumba ipya no kupoka umutuulo wa golde ukufuma ku nko shintu bene bacuushishe. Eco kuli ukukonkomesha pa cishinka cakuti Lusifa taali na kukwata ukushiikwa kuntu imfumu shimbi ishi shakweete (vesi 18,19), ukulangilila ukuti wene aali fye ni mfumu umuntunse nga bene, pakumona ukuti umubili wakwe walekabila ukushiikwa.

6. vesi 12 alanda ukuti Lusifa aali no ''kuputulwa ukupona panshi'' - ukulanga ukuti wene aali cimuti. Ici capeela ukusuntikana kumbi na Daniele 4:8-16, umo Nebukadnesa na Babiloni bapashaniwa ku cimuti ukuputulwa ukupona panshi.

7. Babiloni na Asiria ilingi fili mashiwi ayakabushanya muli bakasesema; eco, panuma ya kusosa palwa kuwa kwa mfumu ya Babiloni, vesi 25 alanda, ''Ine nkafuna umwina Asiria...''

Amasesemo pali Babiloni muli Esaya 47 yabwekeshiwapo palwakwa Asiria muli Nahumu 3:5,4,18 na Sefania 2:13,15; na 2 Imilandu 33:11 lyalanda ukuti imfumu ya Asiria aseendele Manase bunkole ku Babiloni - ukulanga ukukabushanya kwa mashiwi. Amose 5:27 alanda ukuti Israele aali no kuya muli bunkole ''ukucila Damaseke'', ekutiila mu Asiria, lelo Stefani alandapo pali ici nga ''ukucila Babiloni'' (Imilimo 7:43). Esra 6:1 alondolola Darius imfumu ya Babiloni ukupanga ifunde ilikumine ku kukuula libili itempele. AbaYuda baatashishe Lesa pa kupilibula ''umutima wa mfumu ya Asiria'' (Esra 6:22), nakabili ukulanga ukuti yene mashiwi ayakabushanya. Ubusesemo bwakwa Esaya chapta 14, ukwendela pamo na yambi ayengi muli Esaya, yalinga bwino na mashiwi palwa kucandilila kwakwa Asiria na Senakeribu mu nshita shakwa Hesekia, eco vesi 25 alondolola ukufuna kwa mwina Asiria. Vesi 13 ali uwanaka ukwiluka nga ene alelanda pa bena Asiria abamiponto ukucandilila Yerusalemu, ukufwaya ukwingila mu Yerusalemu no kwikata itempele pakuti libe lya balesa babo. Intanshi imfumu ya bena Asiria, Tilgati-Pilnesa, limbi alefwaya ukucita cimo cine (2 Imilandu 28:20,21); Esaya 14:13: ''Pantu iwe walanda mu mutima obe, Ine nkanina ukuya mu mulu...(icishibilo ce tempele na araka - 1 Ishamfumu 8:30; 2 Imilandu 30:27; Amalumbo 20:2,6; 11:4; AbaHebere 7:26). Ine kabili nkeekala pa lupili lwe bumba (ulupili lwa Sioni apo itempele lyali) mu mbali ya kapinda ka kuso'' (Yerusalemu - Amalumbo 48:1,2).

8. Eico cene cilefwaikwa ukwiluka ''Ine nkanina ukuya mu mulu'' nge nsoselo fye, ngefyo casoswa muli 1 Samwele 5:12; 2 Imilandu 28:9; Esra 9:6; Amalumbo 107:26.