3.4 Icilayo kuli Abrahamu

Imbila nsuma iyasambilishiwe na Yesu na batumwa ta yali iyalekana mu cituntulu ukufuma kuli ifyo yaishibikwe kuli Abrahamu. Lesa, ukupitila mu Malembo, ''Abilile intanshi imbila nsuma kuli Abrahamu'' (Abena Galatia 3:8). Fyalicindama nganshi ifi filayo icakuti Petro atendeke no kuleka ukubila kwa Mbila nsuma pa cintubwingi na mashiwi ya kusonta kuli fyene (Imilimo 3:13,25). Nga ifwe kuti twailuka ifyo ifyasambiishiwe kuli Abrahamu, ifwe ninshi tukakwata icikope cituntulu ca Mbila nsuma ya Bwina Kristu. Kuli ifyakusontelela fimbi ukuti ''imbila nsuma'' ta ili cintu cimo icatendeke fye pa nshita yakwa Yesu:-

- ''Ifwe twalanga kuli imwe ilyashi lya nsansa (e mbila nsuma), ifyo icilayo cintu cacitilwe kuli bashifwe (ba bwina Yuda), Lesa afikilisha'' (Imilimo 13:32,33).

- ''Imbila nsuma yakwa Lesa, intu wene alaile kale ukupitila muli bakasesema bakwe (pamo nga Abrahamu, Ukutendeka 20:7) mu malembo ya mushilo'' (Abena Roma 1:1,2).

- ''Pamulandu uyu eco imbila nsuma yabililwe kuli bene abali abafwa'' (1 Petro 4:6) - ekutiila abatetekela abo abaikele no kufwa intanshi imyaka ya mwanda wa ntanshi tailafika.

- ''Pantu kuli ifwe eko imbila nsuma yabililwe, pamo pene na kuli bene'' (Aba Hebere 4:2) - ekutiila Israele mu matololo.

Ifilayo kuli Abrahamu fikwete imitwe ituntulu ibili:

(1) ifintu fya pa lubuto lwakwa Abrahamu (ubufyashi ubwaibeela) na

(2) ifintu fya pa calo cilya calailwe kuli Abrahamu.

Ifi filayo fyalilandwapo mu Cipingo Cipya, kabili, mu kusunga icikomo cesu ca kuleka Baibele ukulondolola umwine, ifwe twalakumbinkanya ukusambilisha kwa Fipingo fyonse fibili ku kupeela ifwe icikope icapwililika ca fipingo fyacitilwe na Abrahamu.

Abrahamu intanshi aikele mu Uri, umusumba wa bunonshi mu calo ico nomba ciitwa Iraq. Ifyakushula mu mushili ifya nomba fisokolola ubwikashi bwa kutumpuluka nganshi ubo ubwafikile pa nshita yakwa Abrahamu. Kwali umusango wa mabanki, ababomfi ba buteko na fimbi ifyalingana ne fi. Ukwabulo kwishiba kwaibeela, Abrahamu aikele mu musumba uyu; ukulingana na fintu ifwe twaishiba, umuntu we sonde. Lelo kwena ubwite bwa cipeshamano bwakwa Lesa bwaishile kuli wene - ukusha ubwikalo bwawama filya no kutendeka ulwendo lwa ku calo calailwe. Ukwa kuya ne cakucita kulya tafyalondolwelwe bwino bwino. Fyonse fyalilandwa, lwene lwali lwendo lwalepele ba mailoshi 1,500. Icalo cali ni Kanani - Israele wa nomba.

Limo limo mu nshita ya mweo wakwe, Lesa alemoneka kuli Abrahamu no kubwekeshapo no kukusha ifilayo Fyakwe kuli wene. Filya filayo e fishinte fya Mbila nsuma yakwa Kristu, eico nga Abena Kristu ba cine ubwite bulya bwine bwaisa kuli ifwe nga filya bwene bwaishile kuli Abrahamu, ukusha ifintu fya nshita inono ifya mweo uno, no kuya ku ntanshi mu mweo wa citetekelo, ukusunga ifilayo fyakwa Lesa ngafintu fili, ukuba aba mweo ku Cebo Cakwe. Ifwe kuti kabili twaelenganya ifyo Abrahamu alelolesha pa filayo pa kwenda kwakwe. ''Ku citetekelo Abrahamu, lintu wene aitilwe ukuya (ukufuma mu Uri) ku kwingila mu cifulo (Kanani) cintu wene panuma ali no kupokelela nge cakupyaninina, alinakiile; kabili wene alifumine, ukwabulo kwishiba kuntu wene aleya'' (Aba Hebere 11:8).

Lintu ifwe tuletontonkanya pa filayo fyakwa Lesa pa muku wa ntanshi, ifwe, pamo, kuti twaumfwa ukuti ifwe tatwishibe bwino fintu icalo ca Bufumu bwakwa Lesa cikaba. Lelo icitetekelo mu Cebo cakwa Lesa cilingile ukuba mu musango wakuti ifwe pamo tunakile mukufwaisha.

Abrahamu tali fye muntu wa kwendauka ukucila ukwesha fye ukukonka ifi filayo. Wene ali mu mikalile intu, mukupalanya, ili mu musango umo wine ne mikalile yesu. Ifintu fya misango misango, ifyakutontonkanya ifyakucita fintu wene amwene fyali ifyapalana kuli ifyo ifwe twingamona pamo lintu ifwe twatontonkanya ukusuminisha no kubomba pa filayo fyakwa Lesa - ukumoneka ukwaibeela ukufuma ku bancito banensu, ukulolesha kwa kutumfya ukufuma ku benamupalamano (''wene alapepa!'')...ifintu ifi fyali ifyaishibikwa kuli Abrahamu. Icakukoselesha cintu Abrahamu alekabila pa kupula muli fyonse ifi cali cikalamba. Icintu cimo fye icaletele icakukoselesha cilya mu nshita yonse yakwenda kwakwe kwa myaka iingi cali cebo ca cilayo. Wene afwile alisungile mu mutima yalya mashiwi no kutontonkanya cila bushiku pa fintu yene yalepilibula kuli wene mu cituntulu.

Pa kulanga icitetekelo icapalana no kubomba pali cene, ifwe kuti twakwata umucinshi umo wine ngo wakwa Abrahamu - ukwitwa ba cibusa bakwa Lesa (Esaya 41:8), ukusanga ukwishiba kwakwa Lesa (Ukutendeka 18:17) no kukwata isubilo lya cishinka lya mweo wa pee mu Bufumu. Kabili ifwe twakonkomesha ukuti Imbila nsuma yakwa Kristu yashintilila pa filayo ifi kuli Abrahamu. Pa kutetekela icine cine mu mbila ya Bwina Kristu ifwe, pamo, tufwile ukwishiba na maka ifilayo kuli Abrahamu. Ukwabula fyene icitetekelo cesu tali citetekelo. Eico na menso ayafwaisha ifwe tulingile ukubelenga no kubelenga libili ukulanshanya pakati kakwa Lesa na Abrahamu.

THE LAND

ICALO

1) ''Iwe fuma mu calo cobe...ukuya ku calo cintu ine nkalanga iwe'' (Ukutendeka 12:1).

2) Abrahamu ''aendele inyendo shakwe...ukufika ku Betele (mu Israele wa pakati). Kabili Yehoba alandile kuli Abrahamu...imya amenso yobe, no kulolesha ukufuma pa cifulo apo iwe uli ukulola ku kapinda ka kuso, na ku kapinda ka kukulyo, na ku kabanga, na ku masamba; pantu icalo conse cintu iwe wamona, kuli iwe eko ine nkapeela cene, na ku lubuto lobe umuyayaya...endauka mu calo ici...pantu ine nkapeela cene kuli iwe'' (Ukutendeka 13:3,14-17).

3) ''Yehoba apangile icipingo na Abrahamu, ukutiila, Ku lubuto lobe ine napeela icalo ici, ukufuma ku mumana wa ku Egupti ukufika ku mumana ukalamba, umumana wa Yufurate'' (Ukutendeka 15:18).

4) ''Ine nkapeela kuli iwe, na ku lubuto lobe panuma yobe, icalo umo mwine iwe uli umweni, icalo conse ca Kanani, ukuba icikwatwa ca muyayaya'' (Ukutendeka 17:8).

5) ''Icilayo cakuti wene (Abarahamu) engaba impyani ye sonde'' (Abena Roma 4:13).

Ifwe twamona pano ukusokolola mukukonkana kuli Abrahamu:-

1) 'Kuli icalo cintu ine ndefwaya iwe ukuyako'.

2) 'Iwe nomba wafika mu cifulo. Iwe na bana bobe mukekala pano umuyayaya'. Mona ifyo ici cilayo ca mweo wa pee cilembelwe ukwabulo kutwishika nangu ukukonkomesha; kalemba wa buntunse ukwabulo kutwishika kuti alumbilisha cene.

3) Incende ya calo calailwe yali iyalondololwa bwino bwino.

4) Abrahamu tali na kwenekela ukupokelela ici cilayo mu mweo uno - wene ali no kuba ''umweni'' mu calo, nangu wene ali no kwikala mulya umuyayaya. Ukusontelela kwa ici kwakuti wene ali no kufwa na panuma elyo ukubuushiwa ku kulenga wene ukupokelela icilayo ici.

5) Paulo, mukuputwamo, alimwene mu cishinka ifilayo kuli Abrahamu nge fyalola mu bupyani bwakwe bwa calo conse cituntulu.

Amalembo yafuma mu nshila ya yako ku kwibukisha ifwe ukuti Abarahamu tapokelele ukufikilisha kwa filayo mu nshita ya mweo wakwe:-

''Ku citetekelo wene aendele (ukupilibula inshila ya mweo wa nshita inono) mu calo ca cilayo, nga mu calo ca bweni, ukwikala mu nsakwe (amatenti)'' (Aba Hebere 11:9).

Wene aikele ngo muntu umbi umbi mu calo, nalimo na mano yamo yene aya mwenso no kutwishika kuntu imbutushi shumfwa. Wene taikele no lubuto lwakwe mu calo cakwe cine. Pamo no bufyashi bwakwe, Isaki na Yakobo, (kuli abo ifilayo fyabwekeshiwepo), wene ''afwile mu citetekelo, ukwabulo kupokelela ifilayo, lelo pa kumona ifi apatali, kabili (bene) ukukoseleshiwa na fyene no kusekelela fyene, no kushininkisha ukuti bene bali beni kabili abalebeshi pano calo'' (Aba Hebere 11:13). Mona intampulo shine:-

- Ukwishiba ifilayo - nga fintu ifwe tulecita ukupitila mwi sammbililo ili.

- Ukuba no ''kukoseleshiwa na fyene'' - nga cene casendele inshila ya kukoselesha kuli Abrahamu, nga kuli ifwe kuti caba shani ukucilamo?

- Ukusekelela fyene - pa kuba ababatishiwa muli Kristu (Abena Galatia 3:27-29).

- Ukushininkisha kwi sonde mu misango ya mweo wesu ukuti isonde ili tali mushi wesu wa cine, lelo ifwe tuleikala mwi subilo lya bwikashi bulya ubwakuntanshi ubukeesa pano calo.

Abrahamu asanguka impalume yesu ikalamba kabili icakumwenako cesu nga ifwe twaishiba ifintu ifi. Ukwishiba kwine kwine ukwakuti ukufikilisha kwa filayo ifi kwalele mu fyakuntanshi kwaishile ku muntu uyu umukote uwanaka lintu umukashi wakwe afwile; wene mu cituntulu ali no kushita iciputulwa ca calo calailwe umwa kushiika wene (Imilimo 7:16). Icine cine Lesa ''tapeele wene icakupyaninina nangu cimo muli cene, nakalya, nangu fye apakunyanta ulukasa lwakwe: lelo wene alaile ukuti wene akapeela cene kuli wene ukube cikwatwa'' (Imilimo 7:5). Ulubuto lwa nomba ulwakwa Abrahamu kuti lwaumfwa ububi bumo bwine lintu bene bashita nangu ukwashima ifipe pa mutengo - pa calo ico icili icalaywa kuli bene ukube cakupyaninina cabo abene, ica pee!

Lelo Lesa alasunga ifilayo Fyakwe. Kufwile kwaisa ubushiku bumo lintu Abrahamu na bonse abakwata ifilayo filya ukulaywa kuli bene bakalambulwa. Aba Hebere 11:13,39,40 ashindikisha icishinka:-

''Aba bonse balifwile mu citetekelo; ukwabula ukupokelela ifilayo; Lesa pa kupekanya kuli ifwe icintu icawama ukucila, ukuti bene ukwabula ifwe tekuti bacitwe abapwililila''.

Eico bonse abatetekela abacine bakalambulwa pa nshita imo ine, ekutiila pa cipuna ca bupingushi pa bushiku bwa kupelekesha (2 Timote 4:1,8; Mateo 25:31-34; 1 Petro 5:4). Cene cakonka ukuti pa kubapo ku kupingulwa, Abrahamu na bambi balya abaishibe ifilayo filya bafwile ukubuushiwa ukufuma ku bafwa pa ntanshi fye ya bupingushi. Nga bene tabalapokelela nomba ifilayo ifi kabili bakacita fye ifyo panuma ya kubuuka kwabo no bupingushi pa kubwela kwakwa Kristu, takuli cimbi icakusalapo kano fye ukusuminisha ukuti abali nga Abarahamu bali nomba mu kukaanaishiba cintu, ukulolela ukwisa kwakwa Kristu; lelo amagalashi mu mawindo ya filonganino monse mu calo ca Bulaya yaishibikwa ukulangilila Abrahamu ngo uli nomba mu mulu, alesansamuka mu cilambu calailwe pa mweo wa citetekelo. Amakana ya bantu pa myanda ya myaka balatantama ukupita pa fikope filya, mu kusuminisha amano ya musango ulya muli bukapepa. Bushe iwe uli no kukwata ukushipa ukwashintilila pali Baibele ukufumina kunse ya mulongo?

THE SEED

ULUBUTO

Ngafintu calondolwelwe mwi Isambililo 3.2, icilayo ca lubuto intanshi cilesonta kuli Yesu kabili, ica cibili, kuli bonse abo abali ''muli Kristu'' na kabili eico bene pamo balependwa ngo lubuto lwakwa Abrahamu:-

1) ''Ine nkapanga muli iwe uluko ulukalamba, kabili ine nkapaala iwe...kabili muli iwe indupwa shonse sha pa calo shikapaalwa'' (Ukutendeka 12:2,3).

2) ''Ine nkapanga ulubuto lobe ngo lukungu lwa pa calo: icakuti ngo muntu enga penda ulukungu lwa pa calo, ninshi ulubuto lobe lukapendwa pamo...icalo conse cintu iwe wamona, kuli iwe ine nkapeela cene, na ku lubuto lobe umuyayaya'' (Ukutendeka 13:15,16).

3) ''Lolesha nomba ukulola mu mulu, no kulanda (ukupenda) intanda, nga iwe uli na maka ya kupenda shene...Efyo ulubuto lobe lukaba...Ku lubuto lobe ine napeela icalo ici'' (Ukutendeka 15:5,18).

4) ''Ine nkapeela ku...lubuto lobe panuma yobe... ici calo ca Kanani, ukuba icikwatwa ca muyayaya; kabili ine nkaba Lesa wabo'' (Ukutendeka 17:8).

5) ''Ine nkafusha ulubuto lobe nge ntanda sha mu mulu, kabili ngo musensenga u uli pa lulamba lwa bemba; kabili ulubuto lobe lukakwata impongolo ya balwani bakwe; kabili mu lubuto lobe inko shonse sha pa calo shikapaalwa'' (Ukutendeka 22:17,18).

Kabili, ukwiluka kwakwa Abrahamu ukwa ''ulubuto'' kwalitwaliliile ukulundwako:-

1) Intanshi wene aebelwe fye ukuti mu musango umo wene ali no kukwata impendwa ya bufyashi iya cipeshamano, no kuti ukupitila mu ''lubuto'' lwakwe icalo conse cali no kupaalwa.

2) Wene panuma aebelwe ukuti wene ali no kukwata ulubuto uwali no kwisakumbinkanya abantu abengi. Abantu aba bakekala mu mweo wa pee, pamo na wene umwine, mu calo mulya wene afikile, ekutiila Kanani.

3) Wene aebelwe ukuti ulubuto lwakwe lukaba ngo bwingi bwa ntanda sha mu lwelele. Ici limbi calangile kuli wene ukuti wene akakwata ubufyashi bwa bumupashi ubwingi (intanda mu mulu) pamo pene no bwa cifyalilwa ubwingi (ngo ''lukungu lwa pa calo'').

4) Ifilayo fya ntanshi fyene fyakonkomeshiwe ne cakushininkisha icalundilepo icakuti abantu abengi abo abali no kusanguka iciputulwa ca lubuto kuti bakwata ukwampana kwabo abene na Lesa.

5) Ulubuto lukakwata ukucimfya abalwani bakwe.

Mona ukuti ulubuto lwali no kuleta ''amapaalo'' ukuba ku bantu ukufuma pa calo conse. Muli Baibele umusango we paalo ilingi wasuntikana no kweleela kwa membu. Panuma ya fyonse, ici e paalo likalamba uwatemwa Lesa enga fwaya. Eico ifwe tubelenga ifintu nga ifi: ''Alipaalwa wene uyo ukulungana kwakwe kwaeleelwa'' (Amalumbo 32:1); ''Ulukombo lwe paalo'' (1 Abena Korinti 10:16), ukulondolola ulukombo lwa mwangashi ulo lwimininako umulopa wakwa Kristu, ulo ukupitila muli lwene ukweleela kulacitika.

Ubufyashi bwakwa Abrahamu bweka fye ubwaleta ukweleela kwa membu kwi sonde bwene, ukwabulo kutwishika, ni Yesu, ne fyakulanda fya mu Cipingo Cipya pa filayo kuli Abrahamu fileta ukusuminisha kutuntulu:-

'' Wene (Lesa) talandile ati, 'Na ku mbuto', nga ku bengi (ekutiila mu fingi), lelo nga kuli umo (muli cimo) 'Na ku lubuto lobe', u uli ni Kristu'' (Abena Galatia 3:16).

''...icipingo cintu Lesa apangile na bashifwe, ukulanda kuli Abrahamu, Kabili mu lubuto lobe indupwa shonse sha pa calo shikapaalwa. Kuli imwe intanshi Lesa, pa kwimya umwana wakwe Yesu (ekutiila ulubuto) atumine wene ku kupaala imwe, mu kupilibula onse uwa muli imwe ukufuma ku mpulumushi shakwe'' (Imilimo 3:25,26).

Lolesha pano ifyo Petro alandapo no kwilula Ukutendeka 22:18:-

Ulubuto = Yesu

Ipaalo = ukweleela kwa membu.

Icilayo cakuti Yesu, ulubuto, akakwata ukucimfya abalwani bakwe nomba caingila mu cifulo busaka busaka nga ici cabelengwa mu kulosha ku kucimfya kwakwe pa lubembu - umulwani mukalamba uwacilamo uwa bantu bakwa Lesa, eico kabili uwakwa Yesu, pamo.

JOINING THE SEED

UKUSUNTIKANA KU LUBUTO

Pali nomba cene cilingile ukuba apabuuta ukuti ifintu fya cishinte fya Mbila nsuma ya Bwina Kristu fyene fyalilwiikwe na Abrahamu. Lelo ifilayo ifi ifyacindama fyali kuli Abrahamu na ku lubuto lwakwe, Yesu. Bushe ni shani ku muntu umbi onse? Nangu fye bufyashi bwa cifyalilwa bwakwa Abrahamu tekuti ubwine bweka bucite umuntu umo ukuba iciputulwa ca lulya lubuto lumo ulwashininkishiwa (Yohane 8:39; Abena Roma 9:7). Mu musango umo ifwe tuli no kusanguka bwino bwino iciputulwa cakwa Yesu, pakuti ifilayo ku lubuto fyakanishiwe kuli ifwe pamo. Ici cili pa lubatisho muli Yesu (Abena Roma 6:3-5); ilingi ifwe tubelenga palwa lubatisho mwi shina lyakwe (Imilimo 2:38; 8:16; 10:48; 19:5). Abena Galatia 3:27-29 tekuti alondolole icishinka ukucila apa:-

''Abo bonse muli imwe (ekutiila abo bene fye capwa!) ababatishiwa muli Kristu nabafwala Kristu. Takuli muYuda nangu muGreek (Umwinafyalo), takuli uwakakwa nangu umuntungwa, takuli umwaume nangu umwanakashi: pantu imwe bonse muli umo (ukupitila) muli Kristu Yesu (mu lubatisho). Kabili nga imwe muli bakwa Kristu (pa lubatisho muli wene), ninshi imwe muli ulubuto lwakwa Abrahamu, kabili impyani ukulingana ne cilayo''.

- Icilayo ca mweo wa pee pa calo, ukupitila mu kupokelela ''ipaalo'' lya kweleela ukupitila muli Yesu. Cene ni pa kuba ababatishiwa muli Kristu, ulubuto, epo ifwe twaakana ifilayo fyacitilwe kuli wene; kabili eico Abena Roma 8:17 aita ifwe ''impyani shinankwe na Kristu''.

Ibukisha ukuti ipaalo lyali no kwisa pa bantu ukufuma mu fiputulwa fyonse fya calo, ukupitila mu lubuto; no lubuto lwali no kusanguka ibumba lya bantu isonde lyonse, pamo ngo musensenga wa pa namba ne ntanda sha mu lwelele. Cene cakonka ukuti ici cili pamulandu wabo ukupokelela intanshi ipaalo lyakuti bene basanguke ulubuto. Eco (ishiwi limo) ulubuto ''lukapendelwa Yehoba ku kube nkulo'' (ekutiila abantu abengi; Amalumbo 22:30).

Ifwe kuti twalanda mu bwipi inshinga ishi shibili sha filayo fyapeelwe kuli Abrahamu:-

(1) THE LAND

(1) ICALO

Abrahamu no lubuto lwakwe, Yesu na balya abali muli Wene bakapyana icalo ca Kanani kabili mukutanununa e calo conse, no kwikala mulya umuyayaya. Mu mweo uno bene tabakapokelele cene, lelo bakacita ifi pa bushiku bwa kupelekesha, ilyo Yesu akabwela.

(2) THE SEED

(2) ULUBUTO

Mukubalilapo ulu lwali ni Yesu. Ukupitila muli Wene imembu sha bantunse (''abalwani'') shali no kucimfiwa pakuti amapaalo ya kweleela yabepo isonde lyonse.

Pa kubatishiwa mwi shina lyakwa Yesu ifwe twasanguka iciputulwa ca lubuto ulu.

Intambo ishi shibili shimo shine shacitika mu kushimika kwa mu Cipingo Cipya, kabili, ukwabulo kupapa, cene ilingi calembwa ukuti ilyo abantu baumfwile fyene filesambilishiwa, elyo bene babatishiwe. Ici cali, kabili cili, e nshila umo ifi filayo fingacitilwa kuli ifwe. Ifwe kuti nomba twailuka umulandu, ngo muntu umukote uwalungatene ne mfwa, Paulo alondolwele isubilo lyakwe nga ''isubilo lyakwa Israele'' (Imilimo 28:20): isubilo lya cine lya Bwina Kristu lili lisubilo lya cine cine lya bwina Yuda. Ukulandapo kwakwa Kristu ukuti ''ipusukilo lili lya baYuda'' (Yohane 4:22) kufwile ukusonta pamo ku kukabila kwa kusanguka abaYuda ba bumupashi, ukuti ifwe tukwate ifisuma ififuma ku filayo fye pusukilo ukupitila muli Kristu fintu fyacitilwe kuli bashifwe ba buYuda.

Ifwe tubelenga ukuti Abena Kristu

bantanshi bashimiike:-

1) ''Ifintu ifyakumine ku Bufumu bwakwa Lesa ne

2) shina lyakwa Yesu Kristu'' (Imilimo 8:12).

Ifi e fintu fibili icine cine ifyalondolwelwe kuli Abrahamu pesamba lya mitwe ya lyashi iyapusanako panono:-

1) Ifilayo fya pa mulandu wa calo ne

2) Ifilayo fya pa mulandu wa lubuto.

Mu kupita mona ukuti ''ifintu'' (mu bwingi) pa mulandu wa Bufumu na Yesu fyene fyalandwa mu bwipi ngo ''kubila Kristu'' (Imilimo 8:5 pashanya vesi 12). Ilingi line ici cisendwa mu kupilibula ''Yesu alitemwa iwe! Landa fye ati iwe watetekela ukuti Wene alifwile pali iwe ninshi iwe waba umuntu uwapusuka!'' Lelo ishiwi ''Kristu'' lilelanda bwino bwino mu bwipi ukusambilisha kwa fintu ifingi pa mulandu wakwe no Bufumu bwakwe ubuleisa. Ilyashi ilisuma pa mulandu wa Bufumu ubu lintu lyabililwe kuli Abrahamu lyasendele iciputulwa icikalamba mu kubila kwa ntanshi kwa Mbila nsuma.

Mu Korinti, Paulo ''imyeshi itatu, alelungika no kukonkomesha ifintu ifikumine ku Bufumu bwakwa Lesa'' (Imilimo 19:8); mu Efese wene aile aleshinguluka ''Ukubila Ubufumu bwakwa Lesa'' (Imilimo 20:25), kabili ulwimbo lwakwe ulwa ng'uni mu Roma lwali lumo lwine, ''Wene alondolwele bwino no kushininkisha Ubufumu bwakwa Lesa, ukukonkomesha bene ifikumine kuli Yesu...ukufuma mu mafunde...no kufuma muli bakasesema'' (Imilimo 28:23,31). Icakuti kwali ifyakulandapo ifingi calanga ukuti ilyashi lya cishinte ilya Mbila nsuma pa mulandu wa Bufumu na Yesu talyali fye mulandu wa kulanda ati ''Tetekela pali Yesu''. Ukusokolola kwakwa Lesa kuli Abrahamu kwali ukwalondololwa nganshi ukucila filya, kabili ifintu ifyalailwe kuli wene fyali e cishinte ca Mbila ya Bwina Kristu iya cine.

Ifwe natulanga ukuti ulubatisho muli Yesu lucita ifwe ukuba iciputulwa ca lubuto eico kabili ukuba na maka ya kupyana ifilayo (Abena Galatia 3:27-29), lelo ulubatisho lweka taluli ulwakumanina ukunonkela ifwe ipusukilo ilyalailwe. Ifwe tufwile ukwikalilila mu lubuto, muli Kristu, nga ifwe tuli no kupokelela ifilayo fyacitilwe ku lubuto. Eico ulubatisho luli fye ni ntendekelo; kanshi ifwe twaingila mu lubilo luntu ifwe tulekabila ukubutuka. Wilaba ukuti ukuba fye ulubuto lwakwa Abrahamu takulepilibula ukuti ifwe tuli abapokelelwa kuli Lesa. Abena Israele lubuto lwakwa Abrahamu mu nshila shimo, lelo ici tacilepilibula ukuti bene kuti bapusushiwa ukwabula ukuba ababatishiwa no kulinganya imyeo yabo kuli Kristu ne cakumwenako cakwa Abrahamu (Abena Roma 9:7,8; 4:13,14). Yesu aebele abaYuda, ''Ine ninjishiba ukuti imwe muli lubuto lwakwa Abrahamu; lelo imwe mulefwaya ukwipaya ine...Nga imwe muli bana bakwa Abrahamu, imwe kuti mwacita imilimo yakwa Abrahamu'' (Yohane 8:37,39), ico cali kwikala umweo wa citetekelo muli Lesa na Kristu, ulubuto lwalailwe (Yohane 6:29).

''Ulubuto'' lufwile ukukwata imisango ya cikolwe caluko. Nga ifwe tuli no kuba ulubuto lwa cine lwakwa Abrahamu eico ifwe tatufwile ukuba fye ababatishiwa lelo ukukwata pamo icitetekelo ca mpomfu nganshi mu filayo fyakwa Lesa, pamo fye ngafintu wene akwete. Eico wene aleitwa ''wishi wa bonse abatetekela...abo kabili abenda mu ntampulo sha cilya citetekelo cakwa shifwe Abrahamu, cintu wene akwete'' (Abena Roma 4:11,12). ''Eico imwe ishibeni (ekutiila sungeni ici mu mitima!) ukuti bene abo abali abacitetekelo, abo bene e bana bakwa Abrahamu'' (Abena Galatia 3:7).

Icitetekelo ca mpomfu cifwile ukuilanga icine ceka mu musango umo uwakubomba, nga te ifyo, mu menso yakwa Lesa, cene tacili citetekelo (Yakobo 2:17). Ifwe tulangilila icitetekelo cesu mu filayo ifi ifyo ifwe twasambilila pa kubalilapo ukubatishiwa, ukuti fyene fiise ku kubomba kuli ifwe fwebene (Abena Galatia 3:27-29). Eico bushe icine cine iwe walitetekela ifilayo fyakwa Lesa? Ili e lipusho ifwe tufwile ukutwalilila ukuipusha fwebene lyonse mu myeo yesu.

THE OLD AND NEW COVENANT

ICIPINGO CAKALE NE CIPYA

Cene cilingile ukuba icakushininkisha pali nomba ukuti ifilayo kuli Abrahamu filanda mu bwipi Imbila nsuma yakwa Kristu. Iciputulwa cimbi icikalamba ica filayo fintu Lesa acitile cali ku baYuda mu mashiwi ya mafunde yakwa Mose. Ifi fyalandile ukuti nga abaYuda bali abanakila ku mafunde aya, ninshi bali no kupaalwa ku mubili mu mweo uyu (Amalango 28). Takwali icilayo icalungatana no mweo wa pee mukukonkana uku ukwa filayo, nangu ''icipingo''. Eco ifwe twamona ukuti kuli ''ifipingo'' fibili ifyacitwa:-

1) Kuli Abrahamu no lubuto lwakwe, ukulaya ukweleela no mweo wa pee mu Bufumu bwakwa Lesa lintu Kristu akabwela. Icilayo ici kabili cacitilwe mu Edeni na kuli Dabidi.

2) Ku bantu ba ciYuda pa nshita yakwa Mose, ukulaya bene umutende ne nsansa mu mweo uyu uwa nomba nga bene banakila amafunde ayo Lesa apeele kuli Mose.

Lesa alaile Abrahamu ukweleela no mweo wa pee mu Bufumu, lelo ici cali fye no kucitika ukupitila mwi lambo lyakwa Yesu. Pa mulamdu uyu ifwe tubelenga ukuti imfwa yakwa Kristu pa capindama yashininkiishe ifilayo kuli Abrahamu (Abena Galatia 3:17; Abena Roma 15:8; Daniele 9:27; 2 Abena Korinti 1:20), eico umulopa Wakwe uleitwa ''umulopa wa cipingo cipya'' (icipingo, Mateo 26:28). Cene ni ku kwibukisha ici eco Yesu alandile kuli ifwe lyonse ukunwa ulukombo lwa mwangashi, icishibilo ca mulopa wakwe, ku kwibukishako ifwe ulwa fintu ifi (mona 1 Abena Korinti 11:25): ''Ulukombo ulu e cipingo cipya (icipingo) mu mulopa wandi'' (Luka 22:20). Tacili cintu ''ukumokaula umukate'' ku kwibukisha Yesu no mulimo wakwe kano nga ifwe twailuka ifintu ifi.

Ilambo lyakwa Yesu lyapanga ukweleela no mweo wa pee mu Bufumu bwakwa Lesa ukucitika; eico wene acitile ifilayo kuli Abrahamu ukuba ifya cine; wene ali ''e ciikatilo ca cipingo cawama ukucilapo'' (Aba Hebere 7:22). Aba Hebere 10:9 asosa pa lwakwa Yesu ''ukufumyapo ica ntanshi (icipingo), ukuti wene apampamike ica cibili''. Ici cilelanga ukuti ilyo Yesu ashininkiishe ifilayo kuli Abrahamu, wene afumishepo icipingo cimbi, cilya icali cipingo icapeelwe ukupitila muli Mose. Ama vesi yantu yalandilwepo kale pa mulandu wakwa Yesu ukushininkisha icipingo cipya ku mfwa yakwe, yalelosha mukuti kwali icipingo ca kale cintu wene afumishepo (Aba Hebere 8:13).

Ici cilepilibula ukuti nangu icipingo icakumine kuli Kristu cacitilwe intanshi, cene tacaishile mu kubomba mukupwililika kano panuma ya mfwa yakwe, eico cene cileitwa icipingo ''cipya''. Umulimo wa cipingo ''ca kale'' icacitilwe ukupitila muli Mose wali wa kusonta kuntanshi ku mulimo wakwa Yesu, no kulangilila bwino ukucindama kwa citetekelo mu filayo ifyakumine kuli Kristu (Abena Galatia 3:19,21). Mu musango uyu, icitetekelo muli Kristu cishininkisha icine ca mafunde ayapeelwe kuli Mose (Abena Roma 3:31). Paulo alanda mu bwipi pali ici: ''amafunde yali kafundisha ku kuleeta ifwe kuli Kristu, ukuti ifwe tube abalungamikwa ku citetekelo'' (Abena Galatia 3:24). Cene cili ni pa mulimo uyu eco ifunde ilyapitile muli Mose lyasungilwa, kabili na nomba lili lya kwafwa kuli ifwe ukusambilila.

Ifintu ifi tafili ifyanaka ukwiluka pa kubelenga kwa ntanshi; ifwe kuti twalanda mu bwipi nga ifi ifyalakonkapo:-

Ifilayo ifikumine kuli Kristu ifyacitilwe kuli Abrahamu - Icipingo Cipya.

Ifilayo kuli Israele ifili pamo na mafunde ayapeelwe kuli Mose - Icipingo ca Kale.

Imfwa yakwa Kristu. Icipingo ca Kale calipwile (Abena Kolose 2:14-17). Icipingo Cipya caishile mu kubomba.

Pa mulandu uyu ifintu pamo nga ukupeela ica pe kumi, ukusunge Sabata na fimbi po, ifyo ifyali ciputulwa ca Cipingo ca Kale, tafilefwaikwa nomba - mona Isambililo 9.5. Icipingo Cipya cikacitwa na bena Israele bacifyalilwa lintu bene bakalapila no kupokelela Kristu (Yeremia 31:31,32; Abena Roma 9:26,27; Esekiele 16:62; 37:26), nangu cili, ukwabulo kutwishika, umuYuda onse uwacita filya pali nomba no kubatishiwa muli Yesu, kuti apo pene aingila mu Cipingo Cipya (muli ico tamuli kulekanya kwa muYuda/Umwinafyalo - Abena Galatia 3:27-29).

Icine cine ukwishiba ifintu ifi kulenga ifwe ukwiluka ifishinka fya filayo fyakwa Lesa. Abafikansa bacitile ulufyengo lwa kushinina bakashimika ba Bwina Kristu ba ntanshi ukuti bene tabalepeela imbila ya cine. Paulo ayaswiike pa kulanda ukuti pa mulandu wa kushininkisha kwakwa Lesa ukwa filayo Fyakwe palwa mfwa yakwa Kristu, isubilo bene balesosapo talyali cintu ca mu lubilo, lelo lyali bupe bwa cishinka ubwapwililika: ''Pamo ngafintu Lesa wa cine, icebo cesu (ica kubila) kuli imwe tacali ee na iyoo. Pantu Umwana wakwa Lesa, Yesu Kristu, uwabililwe na ifwe pakati kenu...tali ee na iyoo, lelo muli wene mwali ee. Pantu ifilayo fyonse ifyakwa Lesa muli wene fili ee, kabili muli wene, Amene'' (2 Abena Korinti 1:17-20). Icine cine ici catobaula imibeele ya kusosa ukuti, 'Cisuma, ine ndetunganya bushe limbi kuli icine cimo muli fyonse filya...'?