3.2 Icilayo mu Edeni

Ilyashi libi ilya kuwa kwa muntu lyalondololwa mu Ukutendeka chapta 3. Insoka yalitipilwe pa mulandu wa kupusanya Icebo cakwa Lesa no kutunka Efa ukukaana ukunakila cene. Uyu mwaume no mwanakashi balikandilwe pa mulandu wa kukaananakila kwabo. Lelo icengelo ce subilo caisa mu cikope ici icafiita ilyo Lesa alanda ku nsoka:-

''Ine nabika ubulwani (ulupato, ukutaalikana) pakati ka iwe no mwanakashi, na pakati ka lubuto lobe no lubuto lwakwe; lwene (ulubuto lwa mwanakashi) lukacena umutwe obe, na iwe ukacena akatende kakwe'' (Ukutendeka 3:15).

Iyi vesi ili iyakondenkana nganshi; ifwe tulekabila ukulondolola bwino bwino ifintu fyalekanalekana ifilimo. ''Ulubuto'' lupilibula ubufyashi nangu umwana, lelo kuti lwasonta pamo ku bantu abakumine ku ''lubuto'' ulwaibeela. Ifwe tukamona inshita imbi ukuti ''ulubuto'' lwakwa Abrahamu lwali ni Yesu (Abena Galatia 3:16), lelo nga ifwe tuli ''muli'' Yesu ukupitila mu lubatisho, ninshi ifwe pamo tuli lubuto ulu (Abena Galatia 3:27-29). Ili shiwi ''ulubuto'' lisonta pamo ku musango wa menshi ya bwaume (1 Petro 1:23); eico ulubuto lwa cine luli no kukwata imisango yakwa wishi wa luko.

Ulubuto lwa nsoka eico lufwile ukusonta kuli cilya cakwata icipasho ca lupwa ica nsoka:-

- ukulufyanya Icebo cakwa Lesa

- Ukubepa

- Ukutungulula bambi mu lubembu.

Ifwe tukamona mwi Isambililo 6 ukuti takuli umuntu umutuntulu u ulecita ifi, lelo ukuti mukati kesu e muli

- ''umuntu wesu mukote'' uwa bumubili (Abena Roma 6:6)

- ''umuntu wa cifyalilwa'' (1 Abena Korinti 2:14)

- ''umuntu mukote, uwaonaika, ukulingana no lunkumbwa lwa kufutika'' (Abena Efese 4:22)

- ''umuntu mukote ne micitile yakwe'' (Abena Kolose 3:9).

Uyu ''umuntu'' wa lubembu mukati kesu e ''kasebanya'' wa muli Baibele, ulubuto lwa nsoka.

Ulubuto lwa mwanakashi lwali no kuba umuntu uwashininkishiwa - ''iwe (ulubuto lwa nsoka) ukacena akatende kakwe'' (Ukutendeka 3:15). Uyu muntu ali no kufwanta ulubuto lwa nsoka mukubeelelela, ekutiila ulubembu - ''lwene lukacena umutwe obe''. Ukuma insoka ku mutwe ni mpumo ya mfwa - pa kumona ukuti bongobongo waiko ali mu mutwe waiko. Umuntu umo fye u ulemoneka ukulinga ukwimininako ulubuto lwa mwanakashi afwile ukuba ni Shikulu Yesu:-

Yesu Kristu, uyo (ku capindama) apwisha imfwa (eico kabili e maka ya lubembu - Abena Roma 6:23), no kuleta umweo no kukaanafwa apabuuta ukupitila mu Mbila nsuma'' (2 Timote 1:10).

''Lesa ukutuma Umwana Wakwe umwine mu cipasho ca mubili wa lubembu, na pa mulandu wa lubembu, asekele ulubembu mu mubili'', ekutiila kasebanya wa muli Baibele, ulubuto lwa nsoka (Abena Roma 8:3).

Yesu ''alengelwe ukumoneka ku kusenda imembu shesu'' (1 Yohane 3:5).

''Iwe ukeeta ishina lyakwe Yesu (ukupilibula ''Umupusushi''): pantu wene akapususha abantu bakwe ukufuma ku membu shabo'' (Mateo 1:21).

Yesu mucituntulu ''apangilwe ukufuma ku mwanakashi'' (Abena Galatia 4:4) ngo mwana wakwa Maria, nangu Lesa e wali Wishi. Eco mu musango uyu, pamo, wene e wali ulubuto lwa mwanakashi, nangu apeelwe na Lesa mu nshila intu umuntunse umbi ta tala acitwa ifi. Ulu lubuto lwa mwanakashi lwali no kucenwa ku lubembu pa nshita inono, ulubuto lwa nsoka - ''iwe ukacena akatende kakwe'' (Ukutendeka 3:15). Ukusumwa ku nsoka ku katende ilingi ciba cilonda ca nshita inono, ukupashanya ku cakwikalilila ca kuma insoka ku mutwe. Insoselo ishingi shalikwata imishila ya muli Baibele: ''puma cene pa mutwe'' (ekutiila iminika nangu pwisha icintu cimo) ni nsoselo nalimo iyaiminina pa busesemo ubu ubwakwa Yesu ukuma iyi nsoka ku mutwe.

Ukusekwa kwa lubembu, ulubuto lwa nsoka, kwali mukubalilapo ukupitila mwi lambo lyakwa Kristu pa capindama - mona umusango amavesi yalembelwe pa mulu yasosa mu mashiwi ya kale palwa kucimfya kwakwa Kristu pa lubembu. Icilonda ca nshita inono ku katende cintu Kristu aculileko cali eico cilesonta ku mfwa yakwe pa nshiku shitatu. Ukubuuka kwakwe ukufuma ku bafwa kwashininkishe ukuti ici cali fye cilonda ca nshita inono, ukupashanya ku mpumo ya mfwa intu Wene apeele ulubembu. Cene cakupapa icakuti ifyalembwa fya kale ifishili fya muli Baibele fisontelela ukuti abantu abalekulikwa pa capindama balepoopwa imisumali ukupula mu katende kabo ukupoopa ku mulando wa cimuti. Eico Yesu ''acenenwe ku katende'' ukupitila mu mfwa Yakwe. Esaya 53:4,5 alondolola Kristu ngo wali ''uwacenwa'' kuli Lesa ukupitila mu mfwa yakwe pa capindama. Ici pambilibili cisonta ku busesemo bwa Ukutendeka 3:15 ukuti Kristu ali no kucenwa ku lubuto lwa nsoka. Lelo, mukupwililisha Lesa abombele ukupitila mu bubi buntu Kristu amwene, Wene pano alondolwelwe ngo ulecita ukucena (Esaya 53:10), ukupitila mu kutungulula amaka ya bubi ayo ayacenene Umwana Wakwe. Kabili efyo Lesa abomba pamo ukupitila mu ficitika ifibi kuli cila umo na umo wa bana Bakwe.

THE CONFLICT TODAY

UBULWI LELO

Nomba ilipusho kuti naliima mu mano yobe: ''Nga Yesu alyonaula ulubembu ne mfwa (ulubuto lwa nsoka), bushe mulandu nshi ifi fintu na nomba epo fili lelo?'' Ubwasuko buli bwakuti pa capindama Yesu aonawile amaka ya lubembu muli wene umwine: ubusesemo bwa Ukutendeka 3:15 mukubalilapo buli pa bulwi pakati kakwa Yesu no lubembu. Nomba ici cipilibula ukuti pamulandu wakuti Wene aliita ifwe ukwakana ukucimfya Kwakwe, ku mpela ifwe, pamo, kuti twacimfya ulubembu ne mfwa. Abo abashaitwa ku kwakana ukucimfya Kwakwe, nangu abakaana ubwite ubu, bene, mu cishinka, bakalamona ulubembu ne mfwa. Nangu ulubembu ne mfwa filemonwa ku batetekela abacine pamo, ukupitila mu kuikuminisha kwabo ku lubuto lwa mwanakashi pa kuba ababatishiwa muli Kristu (Abena Galatia 3:27-29), bene kuti bakwata ukwelelwa kwa membu shabo kabii ku mpela ukuba abapusuka ukufuma ku mfwa, intu ili e cifuma mu lubembu. Eico mukulolesha kuntanshi Yesu ''alipwishishe imfwa'' pa capindama (2 Timote 1:10), namgu ici tacili ifi kukasuke ukupanga kwakwa Lesa pa calo kukapwililike pa mpela ya myaka ikana limo elyo abantu bakaleka ukufwa mu cituntulu - lintu imfwa tayakamonwe libili pano calo: ''Pantu wene afwile ukuteeka (mu ciputulwa ca ntanshi ca Bufumu bwakwa Lesa), akasuke wene abiika abalwani bonse pe samba lya makasa yakwe. Umulwani wa kupelekesha uyo u ukonaulwa ni mfwa'' (1 Abena Korinti 15:25,26).

Nga ifwe tuli ''ababatishiwa muli Kristu ninshi ifilayo fya pali Yesu, pamo nga cilya ica mu Ukutendeka 3:15, fyasanguka fyesu kuli ifwebene; tafili kabili fiputulwa fye fyawama fya Baibele, fyene fyaba busesemo ne filayo fintu fyacitwa kuli ifwe mukulungatana! Ngo lubuto lwa mwanakashi, ifwe, pamo tukamona ukucimfya kwa lubembu pali ifwe mu nshita inono. Kano Shikulu abwela mu nshita ya mweo wesu, ifwe, pamo, tukaba abacenwa ku katende ngefyo Yesu ali, mukuti ifwe, pamo tukafwa. Lelo nga ifwe tuli lubuto lwa mwanakashi icine cine, ninshi cilya ''cilonda'' cikaba ca nshita inono. Abo ababatishiwa bwino bwino muli Kristu pa kwibisha mu menshi, baikuminisha abene ku mfwa Yakwe no kubuuka Kwakwe - ukulangwa mu cishibilo pa kwima ukufuma mu menshi (mona Abena Roma 6:3-5).

Nga ifwe tuli lubuto lwa cine lwa mwanakashi, ninshi imyeo yesu ikalanga amashiwi ya Ukutendeka 3:15 - kuli no kuba umusango wa bulwi lyonse (''ubulwani'') mukati kesu, pakati ka kulungama no kuluba. Umutumwa mukalamba Paulo alondolwele ubulwi bwa cipeshamano pakati ka lubembu no mwine umutuntulu ubo bwalelulunkana mukati kakwe (Abena Roma 7:12-25).

Panuma ya lubatisho lwa muli Kristu, ubu bulwi no lubembu buntu buli muli ifwe bulingile ukukula - no kutwalilila ukucite fi inshiku shesu shonse. Mu nshila imo cene calyaafya, pantu amaka ya lubembu yalikosa. Lelo mu nshila imbi tacili ifi, pakumona ukuti ifwe tuli muli Kristu, Uwalwile kale no kucimfya ubu bulwi. Mona ifyo abatetekela balondololwa ngo mwanakashi muli Abena Efese 5:23-32, kwati pakuba ulubuto lwa mwanakashi ifwe pamo tuli uyu mwanakashi.

Mu musango umo wine untu ulubuto lwa mwanakashi luleimininako Yesu pamo na balya abeesha ukukwata imisango Yakwe, efyo ulubuto lwa nsoka lusosa palwa lubembu (''kasebanya'' wa muli Baibele) pamo na balya mukuitemenwa balangisha imisango ya lubembu ne nsoka. Abantu ba musango ulya basuula nangu ukupusanya Icebo cakwa Lesa, ico mukushalikisha cikatwala bene mu nsoni sha lubembu no kupaatuka kuli Lesa, ico cacitike kuli Adamu na Efa. Pakumona ukuti abaYuda bali e bantu mu cituntulu abaipeye Yesu -ekutiila bacenene ulubuto lwa mwanakashi ku katende - cene cakwenekela ukuti bene e bali fyakumwenako fya ntanshi fya lubuto lwa nsoka. Ici cashininkishiwa na Yohane kabatisha na Yesu:-

- ''Ilyo wene (Yohane) amwene abengi ba mu baFarise na baSaduke (ibumba lya baYuda abapingwile Yesu ukufwa) baisa ku lubatisho lwakwe, wene alandile kuli bene, Imwe mwe nkulo ya (ekutiila ukufyalwa, ukupangwa ku) mafwafwa (insoka), bushe ni nani wasoka imwe ukufulumuka ukufuma ku cipyu cikeesa?'' (Mateo 3:7).

'' Yesu aishibe amatontonkanyo yabo (abaFarise), no kulanda...Imwe mwe nkulo ya mafwafwa, bushe kuti imwe, pakuba ababi, mwasosa shani ifintu ifisuma?'' (Mateo 12:25,34).

Isonde - nangu fye isonde lya mipepele - lyakwata imisango iyi imo ine ya nsoka. Kano fye balya ababatishiwa muli Kristu e bakuminishiwa ku lubuto lwa mwanakashi; bambi bonse bali mukucilanacilana, lubuto lwa nsoka. Umusango Yesu acitile ku bantu balya abali lubuto lwa nsoka ufwile waba e cakumwenako cesu:-

- Wene abilile kuli bene mu mupashi wa kutemwa no kwangwa kwa cine, lelo

- Wene tasuminishe inshila shabo no kutontonkanya kwabo ukwambukila kuli Wene, kabili

- Wene alangile kuli bene umusango wakwa Lesa uwa kutemwa mu nshila iyo Wene aikalilemo.

Lelo pali ifi fyonse bene bapatile Wene. Ukubomba Kwakwe umwine ku kunakila Lesa kwalengele bene ukuba na kalumwa. Nangu fye balupwa Bakwe (Yohane 7:5; Marko 3:21) ne fibusa fya mupepi (Yohane 6:66) balemukaanya na bamo baile ukufuma kuli Wene. Paulo amwene icintu cimo cine lintu aililile ubulanda kuli balya pa nshita imo baiminine pamo nankwe mu busuma na mu bubi:-

''Bushe ine eico nasanguka umulwani wenu, pantu ine na eba imwe icine? (Abena Galatia 4:14-16).

Icine tacatala acilumbuka; ukwishiba cene no kwikalila cene ngefyo ifwe tulingile ukucita kukapanga lyonse umusango umo wa bwafya kuli ifwe, ukufika na ku kucushiwa:-

''Nga filya wene uwafyelwe ku mubili acushishe wene uwafyelwe ku Mupashi (pakwishiba kwa cine kwa Cebo cakwa Lesa - 1 Petro 1:23), ifyo efyo cili na nomba'' (Abena Galatia 4:29).

Nga ifwe tuli abauminkaniwa kuli Kristu icine cine ifwe tufwile ukwishiba amacushi Yakwe yamo, pakuti ifwe pamo tukaakane icilambu Cakwe ca lulumbi. Kabili Paulo alanga icakumwenako cikalamba kuli ifwe muli ici:-

''Iyi ni nsoselo ya cishinka: Pantu ifwe nga twaba abafwa pamo na wene (Kristu), ifwe pamo tukateeka na wene...eico ine ndeshipikisha ifintu fyonse (2 Timote 2:10-12).

''Nga bene bacusha ine (Yesu), bene bakacusha imwe pamo...ifi fintu fyonse bene bakacita kuli imwe pamulandu we shina lyandi'' (Yohane 15:20,21).

- ekutiila pantu ifwe tuli ababatishiwa mwi shina lyakwa Yesu (Imilimo 2:38; 8:16).

Pakulolenkana na mavesi ya musango uyu, cene cakwesha ukutontonkanya ati, ''Ifi nga ukuikuminisha kuli Yesu, ulubuto lwa mwanakashi, efyo kuli, ninshi ine teti ncite''. Kwena ca cine ifwe teti tube abaenekelwa ukupita mu cintu ico ifwe tatwingashipikisha. Ilyo ukuipeela ilambo kwene kulefwaikwa nganshi pa kukumbinkanya ifwe bene kuli Kristu umupwilapo, ukwampana kwesu na Wene kukafumamo icilambu ca bukata ''icakuti amacushi ya ino nshita tayalingile ukupashanya ku bukata ubo ubukasokololwa muli ifwe''. Na nomba line, ilambo Lyakwe lilenga amapepo yesu ya bwafwilisho bwakupula mu macushi ya bwikashi ukuba aya maka nganshi kuli Lesa. Pali ici lundapo ne cishinka ca bukata ici, cintu muli baBaibele ba Bamunyina muli Kristu (Christadelphian) abengi cashilwapo imishilwa nganshi:-

''Lesa wa cishinka, u ushakaleke imwe ukutunkwa ukucila ico imwe muli na maka ya kucita; lelo ku kutunkwa kwine eko akacita inshila ya kufyukilamo, ukuti imwe mube na maka ya kushipikisha cene'' (1 Abena Korinti 10:13).

''Ifintu ifi ine nasosa kuli imwe, ukuti muli ine imwe mukwate umutende.

Mwi sonde imwe mukakwata ubucushi: lelo mube abasansamuka: ine nincimfya isonde'' (Yohane 16:33).

''Bushe nomba ifwe tulelanda shani kuli ifi fintu? Bushe Lesa nga ali na ifwe, ni nani e ngaba umulwani kuli ifwe?'' (Abena Roma 8:31).