1.2 Umusango Wakwa Lesa

Cene cili ca maka, ca bukata icikomo ca Baibele icakuti Lesa alisokololwa ngo muntu umutuntulu, uwa cine, uwakwata no mubili. Kabili lyene lili lisambilisho likankaala lya Bwina Kristu ilyakuti Yesu Mwana wakwa Lesa. Nga Lesa tali muntu umutuntulu (no mubili), ninshi cene tacingacitwa kuli Wene ukukwata umwana uyo uwali e ''cipasho ca musango Wakwe'' (Aba Hebere 1:3). Ukulundapo, cene casanguka icakosa ukukwata ukwampana kwa mweo, na 'Lesa' umwine, nga 'Lesa' ali fye mano mu matontonkanyo yesu, itoni lya mupashi ilili kumo pa mulu mu kufumuka kwa mulu. Cene ca busanso icakuti imipepele iingi yakwata ukwelenganya uku ukushili kutuntulu, ukwa bufi palwakwa Lesa.

Lesa pakuba umukulu wa ciyayaya ukucila ifwe, cene ca kwiluka ukuti icitetekelo ca bantu abengi calikaana ifilayo ifili apabuuta ifyakuti mu kupelekesha ifwe tukamona Lesa. Cene tacingacitwa ku muntu wa lubembu ukumona Lesa (Ukufuma 33:20 RSV) - nangu ici calosha mukuti cene nga tacali pamulandu wa lubembu lwesu, Lesa alikwata umusango wa mubili uyo uwingamonwa. Israele abulilwe icitetekelo cakumona ''icata'' cakwa Lesa (Yohane 5:37), ukulanga bwino bwino ukuti Wene alikwata umubili utuntulu. Icitetekelo ca musango uyu cifuma pa kwishiba Lesa no kutetekela Icebo Cakwe:

''Balipaalwa aba mutima uwasanguluka: pantu benebakamona Lesa'' (Mateo 5:8).

''Ababomfi bakwe (abakwa Lesa) bakabombela wene: kabili bene bakamona impumi yakwe: ne shina lyakwe (ishina lyakwa Lesa - Ukusokolola 3:12) likaba mu mpumi shabo'' (Ukusokolola 22:3,4).

Isubilo lya cipeshamano ilya musango uyu, nga ifwe twatetekela lyene icine cine, lili no kukwata ukubomba ukwashika mu cituntulu pa myeo yesu:

''Konkeeni umutende na bantu bonse, no mushilo, ukwabula wene takuli umuntu nangu umo ukamona Shikulu'' (Aba Hebere 12:14).

Ifwe tatulingile ukulapa, ''wene uyo uukalapa pa mulu, alapa pa cipuna ca bufumu cakwa Lesa, na pali wene uyo uwaikalapo'' (Mateo 23:22). Ici cili buwelewele nga Lesa tali muntu no mubili.

''Ifwe tukamona wene ngefyo wene ali (uwasokololwa muli Kristu). Kabili umuntu onse uukwete isubilo ili muli wene aisangulula umwine, ngafintu wene ali uwasanguluka'' (1 Yohane 3:2,3).

Mu mweo uyu ukwiluka kwesu palwakwa Shifwe wa mu Mulu kuli ukushapwililika, lelo ifwe kuti twalolesha kuntanshi, ukupula mu mfifi ya cimfulumfulu iya mweo uyu, ku kukumanya Wene mu kupelekesha. Ukumona kwesu ukwa Wene ukwabula ukutwishika kukalinganishiwa no kwishiba kwesu ukwa mamo ayacilapo ukwa Wene. Eco ukufuma mu bucushi ubwashika ubwapwililika ubwa buntu, Yobo ali no kusekelela mu kwampana na Lesa umwine ukwapwililika kuntu wene ali no kukwata ukwapwililika pa bushiku bwa kupelekesha:

''Nangu panuma inkanda yandi (ekutiila imfwa) imyambo yaonaula umubili uyu, lelo mu mubili wandi wa munofu ine nkamona Lesa: untu ine nkaimweena ne mwine, na menso yandi yakamona, kabili te umbi'' (Yobo 19:26,27).

No mutumwa Paulo abilikiishe ukufuma mu mweo umbi uwa bukali ne cimfulumfulu:

''Ifwe nomba tumona ukupula mu cilola, umwafiita; lelo panuma impumi ne mpumi'' (1 Abena Korinti 13:12).

OLD TESTAMENT EVIDENCE

ICISHININKISHO CA CIPINGO CA KALE

Ifilayo ifi ifya Cipingo Cipya fikuula pa bwingi bwa mupili wa cishininkisho ca Cipingo ca Kale pali Lesa umuntu, umutuntulu. Cene tekuti cikonkomeshiwe ukucila apa icakuti cene cili cikankaala ukwishiba umusango wakwa Lesa nga ifwe tuli no kukwata ukwiluka kwa cine pali ifyo imipepele yashintilila pali Baibele ili. Icipingo ca Kale catwalilila ukulanda palwakwa Lesa ngo muntu, ukwampana kwa muntu-no-muntu na Lesa uko Ifipingo fibili ica Kale ne Cipya fisosapo kuli ukwasuntikana fye kwi subilo lya cine ilya Bwina Kristu epela. Ifyalakonkapo ifi fili fyakulanda ukwakosa mu kusuminisha palwakwa Lesa umuntu, umutuntulu:

- ''Lesa alandile, Lekeni tupange umuntu mu cata cesu, panuma ya cipasho cesu'' (Ukutendeka 1:26). Eco umuntu apangwa mu cata ne cipasho cakwa Lesa, nge fyasokololwa ukupitila muli baMalaika. Yakobo 3:9 asosa palwa ''...abantu, abo abapangilwe mu cipasho cakwa Lesa''. Amashiwi aya tekuti yasonte ku cata ca mano ya muntu, pantu ukulingana no musango wa cifyalilwa amano yesu mu kupwililika yalitaluka ukufuma kuli Lesa na mu nshila ishingi yalapiinkana mu cituntulu no bulungami Bwakwe: ''Pantu amatontonkanyo yandi te matontonkanyo yenu, nangu inshila shenu te nshila shandi, efyo Yehoba alanda. Pantu ifyo imyulu ili pamulu ukucila icalo, efyo inshila shandi shili pamulu ukucila inshila shenu, na matontonkanyo yandi ukucila amatontonkanyo yenu'' (Esaya 55:8,9). Eico icata ne cipasho ico ifwe twaakana na Lesa cifwile ukuba cata ca mubili. Lyonse ilyo baMalaika bamonwa pa calo bene balondololwa nga abakweete ukumoneka kwa bantu - pamo nga Abrahamu asekeleele baMalaika ukwabula ukwishiba, ukutontonkanya ukuti bene baali bantu fye. Ukupangwa kwesu mu cipasho cakwa Lesa icine cine capilibula ukuti ifwe kuti twatunganya icintu cimo pa cintu ca mpomfu cintu ifwe tuli fye icipasho caciko. Eco Lesa, untu ifwe tulangisha ukubeeka, te cintu cimo ica fye ico ifwe tatwingeeshiba. Esekiele amweene Lesa naikala pa cipuna ca bufumu pamulu wa bakerubi, no kubengeshima kwa ''cipasho ca muntu''. Conse ici nacikwata ubukulu bwa kubomba ukwacindama; pantu ifwe tuli mu cipasho cakwa Lesa, pantu cene cili icapampaminwa pa ciputulwa conse ca mibili yesu, ifwe tufwile ukupeela umubili ulya kuli Lesa, ngefyo abantu baali no kupeela ulupiya kuli Kaesari ulo ulwakweete icipasho cakwa Kaesari pali lwene (Luka 20:25).

- BaMalaika abene beka bali kubengeshima kwakwa Lesa. Eco Lesa aali no kulanda palwakwa Mose ''Ine nkalanda na wene pa kanwa na kanwa, kabili apabuuta...ne cipasho cakwa Yehoba wene akamona'' (Impendwa 12:8). Ici cilelosha kuli Mose ukwebwa kuli Malaika uyo uwasendele ishina lyakwa Yehoba (Ukufuma 23:20,21). Nga Malaika aali e cipasho cakwa Yehoba cene cakonka ukuti Lesa ali mu kumoneka kumo kwine nga baMalaika - ekutiila mu kumoneka kwa bantunse ukwa kupangwa umubili, lelo mu musango wa pamulu uwamuyayaya ukucila pa mubili wa munofu no mulopa. ''Yehoba asosele kuli Mose impumi ne mpumi, ngafintu umuntu asosa kuli cibusa wakwe'' (Ukufuma 33:11; Amalango 34:10). Yehoba asokolwelwe muli Malaika Wakwe, uyo impumi yakwe na kanwa fyalelangisha filya ifyakwa Yehoba Umwine.

- ''Wene (Lesa) aishiba ukupangwa kwesu'' (Amalumbo 103:14); Wene alefwaya ifwe ukwishiba palwa Wene ngo muntu, Shifwe untu ifwe tuli no kukumako. Ici kuti calondolola ifyakusontelela ifingi ku minwe, amaboko, amenso yakwa Lesa na fimbipo. Nga Lesa ali fye litoni lya cintu cimo kumo mu myulu - ico icili no kuba e kwishiba kwesu palwakwa Lesa nga ifwe twakaana Wene ukuba umuntu - ninshi ifyakusontelela ifi fili fyakulufya kabili tafibomba mulimo wa kusambilisha.

- Ukulondolola kwa cifulo ca bwikalo bwakwa Lesa kulelanga ukuti ''Lesa'' alikwata icifulo umwine: ''Lesa ali mu Mulu'' (Lukala milandu 5:2); ''Wene alamona panshi ukufuma pamulu wa cakwikalamo Cakwe; ukufuma mu Mulu Yehoba aliloleshe icalo'' (Amalumbo 102:19,20); ''Umfweni Imwe mu Mulu icifulo ca bwikalo Bwenu'' (1 Ishamfumu 8:39). Lelo icakushininkisha ukucila ni ici, ifwe tubelenga ukuti Lesa alikwata ''icipuna ca bufumu'' (2 Imilandu 9:8; Amalumbo 11:4; Esaya 6:1; 66:1).

Insoselo ya musango uyu ili iyakosa ukubomfya pa cintu icishingalondololwa ico icaikala kumo mu bufumu bwa mu Mulu. Mu cituntulu, kuli icishininkisho icalinga icakuti kuli icakwikalamo/itempele lya mu Mulu ilituntulu, lintu icakwikalamo/itempele lya pa calo lyapashaniweko (Ukufuma 25:9,40; Amalumbo 11:4; 102:19; Mika 1:2,3; Aba Hebere 8:1,2; 9:23,24; Ukusokolola 8:3; 9:13; 11:19; 15:5). Lesa asoselwa ngo ''uleisa panshi'' ilyo Wene aisokolola Umwine. Ici calangilila icifulo cakwa Lesa ica mu Mulu. Cene tacingacitwa ukwiluka amano ya 'ukusokololwa kwakwa Lesa' ukwabula ukwishiba umusango wa mubili wakwa Lesa umwine.

- Esaya 45 aisulamo ifyakusontelela fyakwa Lesa ku kuibikamo Kwakwe umwine mu mikalile ya bantu Bakwe: ''Ine nine Yehoba, kabili takuli na umbi...Ine Yehoba ncita ifintu fyonse ifi...Ine Yehoba nincita cene. Ubulanda kuli wene uyo ushomboka na kapanga wakwe... Ine, kabili iminwe yandi e yatanika imyulu ...lolesheni kuli ine, na imwe mwalapusushiwa, mwe mpela shonse sha calo''. Amashiwi aya aya kupelekesha nokucila yalanga ukubako kwakwa Lesa ngo muntu - wene alefwaya abantu ukulolesha kuli Wene, ukwishiba kwa kubako Kwakwe mu cituntulu ne linso lya citetekelo.

- Lesa asokololwa kuli ifwe nga Lesa uweleela, u usosa ifyebo ku bantu. Nomba ukweleela ne nsoselo kuti fyafuma fye ku muntu: fyene milimo ya matontonkanyo. Eco Dabidi ali muntu uwakonkele pa mutima wakwa Lesa umwine (1 Samwele 13:14), ukulanga ukuti Lesa alikwata amatontonkanyo (umutima), ayali na maka ya kupashaniwa no muntu mu musango unono, nangu umuntu mu cifyalilwa takonka pa mutima wakwa Lesa. Amashiwi pamo nga, ''Cene calangulwishe Yehoba pakuti Wene alipangile umuntu...kabili cene cafishishe Wene ku mutima Wakwe'' (Ukutendeka 6:6), yasokolola Lesa ngo Muntu uumfwa, umutuntulu, ukucila icushi ca mano ya Mupashi mu mwela. Ici cileafwa ifwe ukwishiba ifyo ifwe icine cine twingasekesha no kukaanasekesha Wene pamo, ngefyo umwana engacita wishi wa cifyalilwa.

IF GOD IS NOT PERSONAL...

LESA NGA TALI MUNTU...

Lesa nga tali muntu , uwa cine, ninshi amano ya bumupashi yali ayakosa ukukwata. Lesa nga ali uwalungama umupwilapo lelo tali cintu cituntulu, ninshi ifwe tekuti icine cine twishibe palwa bulungami Bwakwe ukusokololwa mu bantunse. Ubwina Kristu bwaluba no bwina Yuda pamo bonse balikwata icitetekelo cakuti ubulungami bwakwa Lesa bwingila mu myeo yesu ukupitila muli fubefube wa 'Mupashi wa mushilo' uyo mu musango umo upanga ifwe mu cata ca matontonkanyo yakwa Lesa, no kupokelelwa kuli Wene. Mu kulanshanya, ilyo ifwe twaishiba ukuti kuli umuntu uwitwa Lesa, ninshi ifwe kuti twabomba pa misango yesu, no bwafwilisho Bwakwe no kubomba kwa cebo Cakwe, ukulangisha imibeele yakwa Lesa mu mibili yesu.

Ukupekanya kwakwa Lesa kuli kwa kuisokolola Umwine muli cinkupiti wa fibumbwa fya bukata. Ishina Lyakwe ilyacibukisho, Yehoba Elohimu, lilangilila ici ('Wene u ukaba abamaka, e kupilibula ukwalinga). Lesa nga tali muntu umutuntulu, ninshi icilambu ca batetekela cili kukwata ukwikala ukwabula imibili nga Lesa. Lelo ukulondolola kwa cilambu ca batetekela mu kwisa kwa Bufumu bwakwa Lesa pa calo kulanga ukuti bene bakakwata ukwikala kwa mu mubili, utuntulu, nomba te kuba libili abateekwa ku kunaka kwa musango wacifyalilwa uwa buntunse. Yobo afulwike ''ubushiku bwa kuntanshi'' lintu wene akakwata ukubuuka kwa mubili wakwe (Yobo 19:25-27); Abrahamu afwile ukuba umo pa ''abengi ba mu basendama mu lukungu lwa mushili (abo) bakabuuka...ku mweo wa muyayaya'' (Daniele 12:2) pakuti wene engapokelela icilayo ca bupyani bwa pee na pee ica calo ca Kanani, icifulo icituntulu icaba pa calo cino (Ukutendeka 17:8). ''Abamushilo bakabilikisha apakalamba no buseko...lekeni bene bembe mukubilikisha pa masanshi yabo...no kuleeta ubupingulo pa basenshi'' (Amalumbo 132:16; 149:5,7). Ukufilwa kwa muYuda pamo no Mwinafyalo ukwishiba amashiwi pamo nga aya, pamo no bukulu bwa filayo kuli Abrahamu ifituntulu, ifya cine, ifya cindama kwatungulula ku mano ya kuluba aya ''umweo ushifwa'' ngo musango wa cine uwa kwikala kwa muntunse. Amano ya musango uyu yali ayabulwa ukusuminisha kutuntulu kwa Baibele. Lesa ali muntu uwabukata, uushifwa, kabili Wene alebomba ukupekanya Kwakwe ukuti abaume na banakashi bengeetwa ku kwikala mu Bufumu Bwakwe bwa kuntanshi pa calo cino, ukwaakana imibeele Yakwe, ukumonekela mu musango wa mubili.

Abatetekela balaywa ukuti bene bakapyana umusango wakwa Lesa (2 Petro 1:4). Lesa nga tali muntu, ninshi ici calola mukuti ifwe tukekala pee na pee nge mipashi iyabula imibili. Lelo uku te kusambilisha kwa Baibele. Ifwe tukapeelwa umubili uwapala ulya uwakwa Yesu (Abena Filipi 3:21), kabili ifwe twaishiba ukuti wene akakwata umubili utuntulu mu Bufumu uyo ukakwata iminwe, amenso na matwi (Sekaria 13:6, Esaya 11:3). Eico isambilisho palwa musango wakwa Lesa lisuntikeene ku Mbila nsuma ya Bufumu.

Cene cilingile ukushininkishiwa ukuti tekuti kube umusango wa mano ya kupepa, imipepele nangu ukwishibana na Lesa Umwine kano ilyo cene caishibikwa ukuti Lesa ali muntu, ukuti ifwe tuli mu cata Cakwe ica mubili, nangu cata icishapwililila nganshi, no kukabila ukukuusha icata Cakwe ica matontonkanyo pakuti ifwe twingabuula ukupwililika kwa cata Cakwe ica mubili mu Bufumu bwakwa Lesa. Amano ayengi nomba no kusansamusha kuti fyanonkwa ukufuma mu mashiwi yantu yasosa palwakwa Lesa nga Shifwe wakutemwa, aleebaula ifwe ngefyo Shifwe acita umwana wakwe umwaume (pamo nga Amalango 8:5). Mu mashiwi ya kucula kwakwa Kristu ifwe tubelenga ukuti, ''Cene casekeeshe Yehoba ukucena Wene'' Esaya 53:10); nangu wene ''alilile kuli Lesa: wene aumfwile ishiwi lyandi...no musowa wandi waishile kuntanshi yakwe, na mu matwi yakwe'' (Amalumbo 18:6). Icilayo cakwa Lesa kuli Dabidi ica lubuto uwali no kuba umwana wakwa Lesa calefwaya ukufyalwa kwacisungusho ukwa muntunse; Lesa nga tali muntu, Wene tekuti akwate umwana wa musango uyu.

Ukwiluka kwalungama palwakwa Lesa e lufungulo ulwisula incende ishingi ishacindama ishe sambilisho lya Baibele. Lelo ngafintu ubufi bumo butungulula ku bufi bumbi, efyo ukwishiba kwa bufi palwakwa Lesa kwisalila umusango wa cine cintu Amalembo yapeela. Iwe nga wasanga iciputulwa ici ukushininkisha, nangu lubali fye, ilipusho lyaima: 'Bushe iwe icine cine walishiba Lesa?' Ifwe nomba twalatwalilila ukufwailisha ukusambilisha kwa Baibele palwa Wene.